Jak w każdym ratuszu odbywały się tu posiedzenia rady miejskiej, prowadzono rozprawy sądowe (na piętrze mieściły się dwie sale: radziecka i wójtowska). W wieży znajdował się areszt, a przed budynkiem stał pręgierz. Budynek ratusza, jak niemal całe miasto, spłonął podczas pożaru w dniu 24 maja 1800 roku. Pozostałe po nim resztki rozebrano w roku 1818.
W styczniu roku 1834 Rada Administracyjna Królestwa Polskiego postanowiła „wystawić nowy odwach w rynku miasta Kielce”. Na ten cel zdecydowano przeznaczyć dwa budynki położone w zachodniej pierzei rynku: „skarbowy, pogórniczy” (zajmowany dotąd przez Dyrekcję Górniczą) oraz sąsiadujący z nim od północy prywatny obiekt, stanowiący własność Michała Kulikowskiego. Oba budynki przebudowano łącząc je w jednolitą kompozycyjnie i funkcjonalnie całość. Znalazły się w nim następujące pomieszczenia: „odwach z aresztami wojskowym i cywilnym a na piętrze lokale dla Urzędu municypalnego i Kasy tudzież mieszkanie dla prezydenta i intendenta policji”. Dziewięcioosiowa fasada gmachu, powstałego skutkiem przebudowy, zdecydowanie dominowała nad ówczesną, dość skromną, zabudową rynku. Jej środek akcentował trójosiowy, kolumnowy portyk, wsparty na parterze na trzech sklepionych arkadach. Prace budowlane przebiegały szybko i sprawnie; już w roku 1836 pisano, że Kielce mają „wspaniały, dogodny, obszerny... ratusz o piętrze, cynkiem kryty”.
Nowy ratusz podzielił los swojego poprzednika – spłonął wraz z sąsiadującymi z nim domami latem roku 1873. Przy okazji odbudowy postanowiono gmach powiększyć, dokupiono więc od Piotra Dutowa sąsiednią posesję, przylegającą do ratusza od strony północnej. Projekt sporządził budowniczy gubernialny, Franciszek Ksawery Kowalski, a przetarg na roboty budowlane wygrała firma z Radomia.
Kowalski, jak donosiły ówczesne gazety, postanowił nadać budynkowi: „styl Odrodzenia”. Zlikwidował kolumnowy portyk, zastępując go dość płytkim trójosiowym ryzalitem, z zamkniętymi półkoliście oknami - na parterze ujętymi w pilastry a na piętrze w półkolumny. Dobudówkę na parceli Dutowa Kowalski zróżnicował zarówno wysokością jak i detalem. Na piętrze otrzymała ona półkoliste okno, a wieńczył ją trójkątny szczyt. Kiedy potem Jeziorowscy, właściciele działki położonej na południe od ratusza, zdecydowali się nadbudować swoją parterową kamieniczkę, próbowali architekturą nawiązać do północnej dobudówki. Czy była to ich własna inicjatywa, czy sugestia Kowalskiego, który był przecież „budowlaną władzą” kieleckiej guberni, o tym kroniki miasta milczą. Ponieważ działka ich była szersza, południowa dobudówka otrzymała dwie osie, na piętrze spięte łukiem. Ten częściowy brak symetrii widoczny jest w gmachu ratusza do dnia dzisiejszego, mimo przebudowy dokonanej w latach 30. XX stulecia, kiedy po dokupieniu w roku 1922 tej działki, ratusz zajął całość zachodniej pierzei rynku. Wówczas oczyszczono z neorenesansowego detalu elewację ratusza. Klasycyzującą architekturę z początków XIX stulecia przywrócono mu podczas ostatniej przebudowy, dokonanej w latach 50, kiedy to - według projektu architekta Jerzego Żukowskiego - gmach kieleckiego ratusza otrzymał obecny kształt.
Tekst: Roman Mirowski,
Żródło: Roman Mirowski, Świętokrzyski album, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Warszawie - Regionalny Ośrodek w Kielcach / Mediateka. 2004.
Słowniczek:
Portyk (łac. porticus) - budynek na planie prostokąta z jednym lub kilkoma rzędami kolumn, które wspierały dach zamknięty z jednej strony ścianą. Czasami zdarzały się portyki kilkupiętrowe. Portyk to także otwarty ganek kolumnowy lub filarowy, który poprzedza wejście, tworząc główną część fasady budynku. Jeśli stanowi przód elewacji nazywa się go prostylem, a gdy jest w głębi budynku nosi miano in antis.
Arkada (łac. arcus - łuk) - szereg łuków opartych na słupach lub filarach. Arkada znana jest od czasów starożytnego Rzymu, stosowana głównie w akweduktach, krużgankach, loggiach.
Renesans (odrodzenie) w architekturze stanowił odzwierciedlenie poglądów filozoficznych odrodzenia, poszukujących wzorców w świecie antycznym. Renesans otworzył erę nowożytną w sztuce i trwał od schyłku średniowiecza do początków baroku. Ponieważ różnice czasowe rozkwitu renesansu w różnych krajach są ogromne (np. między Włochami i Europą Północną), nie jest możliwe ustalenie jednolitych dat, w których panował, na ogół przyjmuje się, że rozwijał się on w danym kraju od końca epoki średniowiecznej.
Ryzalit – występ z lica w elewacji budynku w jego części środkowej, bocznej lub narożnej, prowadzony od fundamentów po dach. W rzucie poziomym może mieć kształt prostokąta lub półkola. Ryzality ożywiają elewację i zwiększają powierzchnię pomieszczeń. Popularne od renesansu w architekturze pałaców, później stosowane także przy budowie domów wielorodzinnych.
Pilaster to ustawiony przy ścianie (lub w częściowo w nią wtopiony) filar, nieznacznie występujący przed lico ściany. Pełni on zarówno funkcję konstrukcyjną (podpora), jak też dekoracyjną (rozczłonkowuje ścianę). Podobnie jak kolumna składa się z głowicy, gładkiego lub kanelowanego trzonu oraz czasami z bazy i cokołu. Stosowano również pilastry zwielokrotnione (tworzyły je nałożone na siebie, coraz węższe pilastry).
Neorenesans - nurt w architekturze XIX-wiecznego historyzmu, nawiązujący formalnie do architektury renesansowej. W krajach Europy Środkowej nawiązywano przede wszystkim do tzw. renesansu północnego. Neorenesans osiągnął największe znaczenie między 1870 i 1890.
Klasycyzm (z łac. classicus - doskonały, pierwszorzędny, wzorowy, wyuczony) – styl w muzyce, sztuce, literaturze oraz architekturze odwołujący się do osiągnięć starożytnych Greków i Rzymian. W Europie tzw. "powrót do źródeł" (klasycznych) pojawił się już w renesansie, a następnie występował równolegle do baroku, czyli od XVII wieku do końca wieku XVIII, w niektórych krajach trwał do lat 30. następnego stulecia, a nawet dłużej. Styl ten szczególnie nawiązywał do antyku.
Źródło: pl.wikipedia.org
