Niewielka chałupa z 1862 roku ma bryłę prostą i mało zgrabną, choć nie pozbawioną swoistego uroku. Jest szerokofrontowa, o planie: sień przechodnia - izba - komora z zejściem do piwnicy i wyjściem frontowym. Jako własność Idziego Janowskiego została wybudowana po przeniesieniu inwentarskiej części zagrody na nowe siedlisko, co było związane z regulacją Radkowic.
Chałupa posadowiona jest na łączonych gliną bryłach polnego piaskowca o czerwonym odcieniu. Pod narożami są duże płaskie kamienie. Wieńcowe ściany wzniesiono z sosnowych okrąglaków i ociosanych połowizn, węgłowanych na obłap. Natomiast sień dowiązano poprzez pionowe łątki. Charakterystyczne dla budownictwa Radkowic są długie, nieregularne ostatki węgłów. Typowy jest też poszyty słomą, czterospadowy dach ze schodkowymi narożami. Ściany chałupy z zewnątrz bielono na błękitny odcień.
W izbie podłoga wykonana została z desek bitych na gwoździe kowalskie, natomiast w sieni jest polepa, na której luźno leżą pojedyncze deski. Podłogę w komorze ułożono z płaskich kamieni wapiennych, takich, z jakich wymurowano sklepioną, głęboką piwnicę. Sklepienie poza obrysem chałupy widoczne jest od podwórza ponad poziomem gruntu, i zaopatrzone w otwór zsypowy na ziemniaki.
Komin usytuowany w sieni jest kamienny, lepiony gliną. Posiada trzon kuchenny z blachami oraz ogrzewaczem w izbie.
Proste drzwi taflowe w całym budynku są zawieszone na kowalskich zawiasach i zaopatrzone w takież zamki. Wyjątek stanowią drzwi wiodące z sieni na podwórze okołu. Ich otwór jest bardzo niski i zamykany taflą na kołowrocie, którego bieguny związane są z odrzwiami pętlami z korzenia jałowcowego, co jest najstarszym typem zawieszenia takich drzwi.
We frontowej ścianie znajduje się niewielkie dziewięciopolowe okno, a w tylnej ścianie izby wycięto bardzo małe, czteropolowe okienko wychodzące na okół.
Na skarpie przed domem urządzono niewielki, ogrodzony pionowymi żerdkami ogródek warzywno-kwiatowy, w którym stoi kapliczka skrzynkowa na niskim słupie. Jest ona rekonstrukcją nawiązującą wzorem do niezachowanego oryginału z Radkowic.
Chałupa zamyka nieregularny, trójboczny układ budynków gospodarczych, przykrytych jednolitym słomianym dachem z koszami na styku połaci, o schodkowych narożach i jednym schodku u dołu gładkich połaci.
Spichlerz z wiatą wybudowano w roku 1862, już na nowym siedlisku w Radkowicach. W związku z powyższym, niejednolita jest konstrukcja poszczególnych budynków okołu, choć wszystkie zostały podobnie posadowione na płaskich, piaskowcowych kamieniach, luźno podłożonych pod węgły, z podsypaniem pod przyciesie drobniejszych kamieni.
Do wzniesienia obory z sieczkarnią użyto drewna sosnowego. Na masywnych przyciesiach stoją zrębowe ściany z ociosanych okrąglaków. Pomieszczenie sieczkarni dowiązane jest przez łątki. Podobnym sposobem z drugiej strony dostawiona jest stajnia, której zewnętrzną ścianę zbudowano z przecieranych krawędziaków, zaś ścianę od podwórza z otworem wejściowym z lekko ociosanych połowizn.
Chlewy i kurnik (najmniejsze pomieszczenia zagrody) razem z zadaszeniem ponad sklepieniem piwnicy zamykają okół od północnego zachodu, a strzecha nad nimi tworzy od podwórza podcień o ponad metrowej szerokości. Zewnętrzna ściana chlewów ma budowę sumikowo-łątkową i połączona jest z wysuniętą nieco wieńcową ścianą stajni, której masywne przyciesia mają w tym miejscu ostatki o długości 80 cm. Od strony chałupy przystawiona jest ścianka osłaniająca piwnicę. Ściana z otworami wejściowymi, przy stajni osadzona jest w słupie łątki, zaś przy piwnicy zwęgłowana na obłap.
Spichlerz ma przyciesie zwęgłowane na nakładkę prostą jednostronną, zaś na obłap zwęgłowane są ściany z przecieranych połowizn. Spod wiaty prowadzi do spichlerza wejście wycięte w węższej ścianie, a drzwi wyposażone są w masywny kuty zamek. Wewnątrz drewniana podłoga na legarach i wbudowane na całej szerokości pomieszczenia zapole. Do zewnętrznej ściany spichlerza dowiązana jest sumikowo-łątkowa ściana wiaty, której dach wsparto od podwórza na dodatkowym słupie.
Komunikacja pomiędzy drogą, podwórzem, a stodołą odbywa się poprzez wiatę. Wrota frontowe i tylne są dwuskrzydłowe, przy czym tylne osadzono na dębowych biegunach.
Piąty budynek zagrody - wolnostojąca stodoła - zlokalizowany jest na tyłach okołu. Wybudowana w 1915 roku w Starej Wsi, ma dwa zapola i przejazdowe boisko z dwoma parami wrót. Posiada ściany wieńcowe węgłowane na obłap. Dach jest tu czterospadowy ze strzechą w narożach ułożoną schodkowo.
Nad wrotami ze względu na ich wysokość, okapy strzechy uniesiono ku górze. Na boisku jest ubita glina, a w zapolach podłogi wykonane są z żerdek.
O znacznej zamożności zamieszkującej zagrodę czteroosobowej rodziny włościańskiej świadczy nie tylko wyposażenie wnętrza izby, ale i fakt, że w gospodarstwie zatrudniano parobka. Miał on w oborze swój kącik mieszkalny, gdzie stała drewniana prycza przykryta derką, a ponad nią na ścianie znajduje się półka na rzeczy osobiste.
W zamożnej izbie zwracają uwagę dostatnie meble, ozdobne naczynia w małym kredensie i liczne wizerunki świętych. Ciekawostką jest bardzo mały kuferek wykonany z drewna i zapinany rzemieniem, z jakim podróżował idący do wojska syn gospodarza. Na siestrzanie układano cenne przedmioty, pieniądze, dokumenty osobiste.
W komorze m.in. przechowywane są narzędzia do wyplatania powrozów.
Na podwórzu okołu, pod wiatą znajduje się szereg narzędzi rolniczych: drewniany pług koleśny, radio, brony w tym ciekawe brony laskowe - o konstrukcji giętej z leszczynowych pędów i z drewnianymi zębami wiązanymi łykiem. Sanie stojące przy wrotach wjazdowych zakładano zimą pod wóz konny.
Przed stodołą usytuowany jest kierat o tzw. wspornikowej odmianie konstrukcji z otwartymi żeliwnymi kołami zębatymi. Służył on do napędu młocarni sztyftowej.
Źródło: Tomasz Dzikowski, Park Etnograficzny w Tokarni, informator turystyczny, Kielce 1999
Słowniczek:
Konstrukcja wieńcowa (ściana wieńcowa, konstrukcja węgłowa, blok-hauzowa, na zrąb, zrębowa, na zamek) - ściana drewniana znana już w czasach prehistorycznych (od neolitu). Do dzisiaj kontynuowana w rejonach o bogatych tradycjach ciesielskich takich jak Podhale czy Kurpie. Ściana składa się z ułożonych poziomo wieńców z belek drewnianych łączonych w narożach (węgłach) na zamki z ostatkami lub bez nich. Ostatkami nazywa się wystające poza obrys budynku końce belek. Belki leżące na sobie łączy się na ogół dębowymi kołkami - tyblami, chroniąc je przed przesunięciem. Szczelinę pomiędzy nimi należy uszczelnić np. sznurem, pakułami, wysuszonym mchem.
Konstrukcja sumikowo-łątkowa - rodzaj szkieletowej konstrukcji ściany składającej się z następujących elementów:
• podwalina – belka pozioma oparta na fundamencie
• słupki (łątki) – elementy pionowe połączone na czopy z podwaliną i oczepem. W słupkach w konstrukcji tradycyjnej są wykonane podłużne wyżłobienia, czasem bruzdy otrzymuje się przez nabicie listew.
• oczep – górna belka zamykająca ścianę
• sumiki – poziome bale wsuwane w wyżłobienia w łątkach
• miecze – czasem stosowanych w narożach budynku. Pełnią podobną rolę jak zastrzały w konstrukcji ryglowej (mur pruski), czyli usztywniają konstrukcję.
Węgłowanie – w konstrukcji zrębowej ciesielski sposób łączenia ze sobą belek w węgłach, czyli narożnikach. Zazwyczaj pod kontem prostym, choć nie zawsze – np. przy wielobocznych zamknięciach prezbiterium.
Kosz dachu - krawędź wklęsła powstała na przecięciu dwóch połaci dachowych wzdłuż tzw. linii koszowej. Jest to miejsce szczególnie narażone na działanie warunków atmosferycznych.
Legar - drewniana belka, na której układa się deski podłogi. Określenie to używane jest także w stosunku do podkładów pod ciężkie przedmioty.
Siestrzan (sosręb, sosrąb, tragarz) - główna belka w stropie drewnianym. Biegnie w kierunku poprzecznym do pozostałych belek. Zazwyczaj ma większy przekrój. W przeszłości sosręb często pełnił funkcję ozdobną. Umieszczano na nim datę wzniesienia budynku, opatrywano go znakiem (gmerkiem) cieśli lub nazwiskiem właściciela; bywał też pokryty ornamentem albo zdobiony sentencjami i życzeniami.
