Poniedziałek, 15 grudnia 2025 - Celiny, Ireneusza, Niny

Park Etnograficzny w Tokarni - zagroda z Sukowa A A A

Piątek, 1 lipca 2011 Autor: Agnieszka Markiton
Głównym budynkiem zagrody z Sukowa jest szerokofrontowa chałupa włościańska rodziny Galińskich wybudowana w 1774 roku. Jeden z nielicznych przetrwałych na Kielecczyźnie XVIII -wiecznych obiektów tego typu o układzie jednotraktowym: sień - izba - komora z wyjściem na podwórze.
W skansenie, tak jak pierwotnie, stoi ona szczytem do drogi, od której oddziela ją wąski ogródek. Posadowiona jest na niskiej podmurówce z kamienia polnego wiązanego gliną, a na dębowych przyciesiach spoczywają ściany wieńcowe z bali iglastych, węgłowanych na obłap z czopem. W sieni zastosowano pomocnicze łątki. Warto zwrócić uwagę na wygląd węgłów tej chałupy, o nieregularnej długości i różnym kącie cięcia ostatków belek. Szczególnie rozbudowany jest tu węgieł południowo-zachodni (od strony komory), natomiast ostatki węgła frontowego po stronie sieni układają się w linię łukowato odchyloną ku górze, pod dachem. Sztorcowych powierzchni wszystkich ostatków nie bielono. Belki stropowe nad izbą tej chałupy, wystające pod okapem od podwórza i z tyłu budynku, mają końcówki ozdobione dekoracyjnymi podcięciami wykonanymi metodą dłutowania, natomiast końce pozostałych belek obcięto prosto.
Drzwi są taflowe, zamykane tzw. zaporą - zębatą listwą z drewna, którą przesuwano w drewnianych obejmach przy pomocy stalowego klucza z zapadką. Drzwi wiodące do komory z podwórza zaopatrzono w ciekawie skonstruowany zamek kowalskiej roboty, co jest absolutnym unikatem.
Okno w izbie ma kształt poziomego prostokąta z podziałem 12-polowym. W komorze znajduje się małe okienko wziernikowe, zabezpieczone piękną, stalową kutą kotwiczką.
Chałupę nakrywa gontowy dach, trójspadowy z przyczółkiem od strony drogi.
Bielenie ścian tej chałupy charakteryzuje się kilkoma ciekawostkami: nie bielono tylnej, szczytowej ściany komory, oraz tylnej ściany domu w odcinku od węgła komory do ostatków przegonki ściany działowej komory. Wewnątrz komory bielono tylko ścianę działową oraz - łukowo zarysowanym polem - fragment wokół drzwi na podwórze. Urządzenia ogniowe wraz z kominem piramidowym o masywnej koronie, wzniesione są z kamienia wapiennego, piec chlebowy z cegły. Trzon kuchenny w izbie z blachami. Wnęka w kominie do wymiatania sadzy dostępna jest z sieni i zamykana drewnianymi drzwiczkami na kołowrocie. Archaiczną formę mają drzwiczki otworów popielnika i pieca chlebowego: są to dębowe klapy okute od wewnątrz blachą i zapierane kołkami w pozycji zamkniętej.
Ciekawie brzmi, najdłuższy spośród wszystkich w ekspozycji skansenu, napis fundacyjny na tragarzu w izbie: Benedict Domine HancDomon et is stan habilantes in ea Amen 1774 Galiński z Agnisho zono (Błogosław Panie ten dom i jego mieszkańców Amen 1774 Galiński z żoną Agnieszką).
Drugim budynkiem w zagrodzie z Sukowa jest XIX - wieczna obora o ścianach wieńcowych z lekko ociosanych bali sosnowych, węgłowana na jaskółczy ogon z ostatkami, z wbudowaną niską grodzią dzielącą wnętrze na dwa stanowiska. Kryje ją dach czterospadowy, poszyty słomą ułożoną w schodki na całej powierzchni. Oborę przeniesiono z Sierżaw.
Według założenia w skansenie, zagrodę zamieszkiwała rodzina rolnika - wytwórcy koszyków wiklinowych, reprezentanta powszechnego w okolicy rzemiosła. W izbie chałupy odtworzono jego warsztat: wiklinowe pędy, narzędzia do ich rozszczepiania i przeplatania, pokazano różne rodzaje konstrukcji koszyków w trakcie wyplatania. Komorę, oprócz tradycyjnych sprzętów gospodarczych, zapełnia duża ilość gotowych już koszy przeznaczonych na sprzedaż na targu. Świeży materiał - wiązki wikliny - zgromadzono na podwórzu koło obory.
W izbie, obok typowego wyposażenia użytkowego, można obejrzeć tornister - drewnianą skrzynkę w jakiej dzieci nosiły przybory szkolne, oraz chodzik na kółkach, dla małego dziecka. W sieni znajdują się kojce na kurczaki.

Tekst: Tomasz Dzikowski
Źródło: Tomasz Dzikowski, Park Etnograficzny w Tokarni, informator turystyczny, Kielce 1999

Słowniczek:
Przycieś (podwalina) w budownictwie drewnianym: podstawa wykonana z odpowiednio spojonych belek, na której opiera się ściana.
Węgłowanie – w konstrukcji zrębowej ciesielski sposób łączenia ze sobą belek w węgłach, czyli narożnikach. Zazwyczaj pod kontem prostym, choć nie zawsze – np. przy wielobocznych zamknięciach prezbiterium.
Łątki (słupki) – elementy pionowe połączone na czopy z podwaliną i oczepem. W słupkach w konstrukcji tradycyjnej są wykonane podłużne wyżłobienia, czasem bruzdy otrzymuje się przez nabicie listew.
Konstrukcja wieńcowa (ściana wieńcowa, konstrukcja węgłowa, blok-hauzowa, na zrąb, zrębowa, na zamek) - ściana drewniana znana już w czasach prehistorycznych (od neolitu). Do dzisiaj kontynuowana w rejonach o bogatych tradycjach ciesielskich takich jak Podhale czy Kurpie. Ściana składa się z ułożonych poziomo wieńców z belek drewnianych łączonych w narożach (węgłach) na zamki z ostatkami lub bez nich. Ostatkami nazywa się wystające poza obrys budynku końce belek. Belki leżące na sobie łączy się na ogół dębowymi kołkami - tyblami, chroniąc je przed przesunięciem. Szczelinę pomiędzy nimi należy uszczelnić np. sznurem, pakułami, wysuszonym mchem.

ZDJĘCIA

Zagroda z Sukowa - Chałupa włościańska wybudowana w 1774 r.
Zagroda z Sukowa - Węgły o nieregularnej długości i różnym kącie cięcia ostatków belek
Zagroda z Sukowa - Trójspadowy, gontowy dach z przyczółkiem
Zagroda z Sukowa - Warsztat wikliniarski
Zagroda z Sukowa - Sień z kojcami na kurczaki
Zagroda z Sukowa - XIX – wieczna obora z Sierżaw
Zagroda z Sukowa - Konstrukcja wieńcowa obory
Zagroda z Sukowa - Czterospadowy dach pokryty słomą ułożoną schodkowo
Zagroda z Sukowa - Usytuowanie zagrody z Sukowa w Parku Etnograficznym w Tokarni

"Świat niekompletny" – koncert pamięci Wojtka Stachurskiego

13 grudnia (w sobotę) o godz. 18.00 w sali Kameralnej Domu Kultury "Zameczek" odbędzie się...

„Królowa Śniegu” – spektakle w listopadzie i grudniu

Kielecki Teatr Tańca zaprasza na widowisko familijne pt. „Królowa Śniegu”. Spektakl będzie można...

II Świętokrzyski Jarmark Bożonarodzeniowy- podsumowanie

5, 6 i 7 grudnia w Wojewódzkim Domu Kultury im. J. Piłsudskiego w Kielcach odbyła się druga...

„Deszcz kamienny, pupile i sławojka” – wykład w Muzeum Historii Kielcach

Muzeum Historii Kielc zaprasza na wykład pt. „Deszcz kamienny, pupile i sławojka”. Prelekcję,...

32. Świętokrzyski Konkurs Kolęd i Pastorałek

Wojewódzki Dom Kultury im. Józefa Piłsudskiego w Kielcach zaprasza solistów, zespoły i chóry do...

Koncert jubileuszowy z okazji 90-lecia Wojewódzkiego Domu Kultury w Kielcach (cz. 1)

15 listopada w Wojewódzkim Domu Kultury w Kielcach odbył się koncert jubileuszowy, zorganizowany...

Atrakcje II Świętokrzyskiego Jarmarku Bożonarodzeniowego w Kielcach

W najbliższy piątek w Wojewódzkim Domu Kultury w Kielcach rozpocznie się II Świętokrzyski Jarmark...

"Przebojem przez 90 lat" – koncert jubileuszowy w WDK

"Przebojem przez 90 lat" to tytuł koncertu jubileuszowego, który odbył się w Wojewódzkim Domu...

Powered by Actualizer & Heuristic
Copyright © 2014 by PIK KIELCE
Licznik odwiedzin: 72 489 548
Polityka prywatności | Mapa strony

Cookies

Ta strona korzysta z cookies, które instalowane są w Twojej przeglądarce, więcej informacji w Polityce Prywatności