Od prawie dziewięciu wieków klasztor świętokrzyski wieńczy szczyt Łysej Góry, a jego burzliwa historia, obecność relikwii drzewa Krzyża Świętego, legendy i opowieści, a nawet specyficzny klimat tego miejsca sprawiają, że każdy człowiek, czy to pielgrzym, czy turysta, może tu przeżyć niezapomniane chwile. Legendę tego miejsca stworzyły wspólnymi siłami natura oraz wiara, myśl i ręka człowieka. Kamienne wały uważane za relikty przedchrześcijańskiego ośrodka kultowego otaczają wydłużonym owalem dwa wierzchołki góry. W XII w. na niższym z nich książę Bolesław Krzywousty fundował klasztor benedyktynów, który w początkach XIV stulecia został przez Władysława Łokietka obdarowany relikwiami drzewa Krzyża Świętego. Wielka cześć, jaką żywili dla tych relikwii wielokrotnie tu pielgrzymujący Władysław Jagiełło i jego następcy sprawiła, że świętokrzyskie opactwo stało się najważniejszym sanktuarium Polski Jagiellonów. Królowie i znaczące w polskiej historii rody możnowładcze fundowały trwające wiele stuleci rozbudowy klasztoru, czego widomym znakiem są świetnie zachowane do dziś wspaniałe gotyckie krużganki, wzniesione nakładem Kazimierza Jagiellończyka oraz biskupa krakowskiego, kardynała Zbigniewa Oleśnickiego. Ścisła współpraca z Akademią Krakowską sprawiła, że benedyktyni świętokrzyscy współtworzyli elity intelektualne Królestwa, a biblioteka klasztorna aż do czasów supresji (w 1819 roku) uznawana była za jedną z najlepszych w kraju. Klasztor z sanktuarium Świętego Krzyża był ośrodkiem chrystianizacji terenów północnej Małopolski, tutaj pisano kazania rozpowszechniane wśród wiernych przez kler świecki. Później, w czasach dynastii Jagiellonów, był swego rodzaju duchową stolicą Polski, a jeszcze później źródłem tożsamości i poczucia odrębności ziemi sandomierskiej, od XIX wieku powszechnie nazywanej świętokrzyską.
Krajobraz łysogórski, ten naturalny, z gołoborzami i opiewaną przez artystów puszczą, a także ten historyczno-kulturowy, jest bogaty w treści fundamentalne dla polskich dziejów i polskiej kultury. Formalnym przypieczętowaniem znaczenia tego wyjątkowego miejsca dla kultury i tożsamości Polaków, stało się wpisanie Świętego Krzyża na prestiżową listę pomników historii, co nastąpiło w marcu tego roku.
W ramach obecnej edycji EDD misjonarze Oblaci zapraszają do zwiedzania klasztoru i jego otoczenia, a także do słuchania Radia Kielce, gdzie będą prezentowane na antenie fragmenty książki Czesława Hadamika „Opowieści Łysej Góry”, połączone z konkursami, w których będzie można wygrać nagrody książkowe.
dr Czesław Hadamik
