Kobietę można określić wieloma słowami: pani, dama, niewiasta, dziewczyna, babka albo facetka. Na przestrzeni dziejów wzbudzała różne uczucia u jej piewców - mężczyzn. Często była dla nich muzą, aniołem, ale także femme fatale. Była przyczyną skrajnych uczuć - cierpienia, nienawiści, radości i miłości.
W literaturze kobieta przedstawiana jest na wiele sposobów. Mamy przykłady idealnych matek, żon, kochanek, obiektów pożądania, uwielbienia czy zazdrości. W „Sonecie do Laury” Petrarka opisał swą nieszczęśliwą miłość, idealizując postać swej wybranki Laury. W „Boskiej Komedii” Dante Alighieri przedstawił ukochaną Beatrycze jako kobietę nieśmiertelną, która jest wyrazem miłości boskiej.
Znaczące miejsce w literaturze zajmują kobiety święte. Jednym z najczęściej spotykanych wizerunków kobiety jest Maria, matka Jezusa Chrystusa. Według Biblii, pierwszą kobietą, zarazem matką wszystkich ludzi jest Ewa stworzona z żebra Adama. Za namową szatana zjadła zakazany owoc i namówiła do tego Adama. W Mitologii mamy do czynienia z takimi boginiami jak Hera, Afrodyta, Artemida, Demeter, Atena i Hestia.
W literaturze spotykamy też kobiety heroiczne. W „Antygonie” Sofokles ukazał kobietę niezłomną, która nie boi się przeciwstawić władzy królewskiej w imię praw moralnych i boskich. W „Grażynie” Adam Mickiewicz opisał kobietę piękną jako silną i odważną patriotkę. W „Śmierci pułkownika” natomiast Mickiewicz przedstawił ostatnie chwile Emilii Plater, odwołując się do postaci Joanny d’Arc. W „Siłaczce” Stefan Żeromski ukazał postać idealistki Bozowskiej, nauczycielki walczącej z analfabetyzmem.
Kobiety femme fatale często popychają do zbrodni lub same są morderczyniami. W Nowym Testamencie czytamy o Salome, pasierbicy króla Heroda, która zażądała głowy Jana Chrzciciela. W „Makbecie” William Szekspir przedstawił Lady Makbet jako kobietę bezwzględną i stanowczą. W „Cierpieniach młodego Wertera” Goethe opisał losy młodego mężczyzny, nieszczęśliwie zakochanego w Lotcie. Kobieta ukazana została jako nieosiągalna miłość, która doprowadza do samobójstwa zakochanego. W „Liliach” Adam Mickiewicz przedstawił niewierną żonę, która zabiła męża wracającego z wyprawy wojennej. W „Balladynie” Juliusz Słowacki ukazał bezwzględną wiejską dziewczynę, która zabiła siostrę i podstępem zyskała miłość mężczyzny oraz władzę. W „Chłopach” Władysław Reymont opisał postać Jagny. Zdradzając męża, przekroczyła granice moralne wyznaczone przez wiejską społeczność. W „Nanie” Emil Zola opisał niekochaną i niekochającą nikogo kobietę, kurtyzanę, niszczącą każdego mężczyznę, który pragnie się z nią związać.
Wiele jest w literaturze przykładów kobiety niespełnionej. W „Hamlecie” William Szekspir ukazał Ofelię, której ojciec zakazał kontaktów z ukochanym Hamletem. „Pani Bovary” Flauberta, wplątując się w romanse i zaciągając długi, popełnia samobójstwo. W „Damie Kameliowej” Aleksander Dumas opowiada historię kurtyzany Małgorzaty zakochanej w młodzieńcu z dobrej rodziny. Na prośbę ojca ukochanego musi się jednak wyrzec miłości. W „Nocach i dniach” Maria Dąbrowska opisuje rozterki Barbary Niechcic, która całe życie wspomina niespełnioną, romantyczną miłość do hrabiego Tolibowskiego. W „Annie Kareninie” Lew Tołstoj ukazuje destrukcyjną miłość zamężnej Anny do hrabiego Aleksego Wrońskiego. Na drodze do ich szczęścia stają jednak matczyne uczucia Kareniny do syna, wyrzuty sumienia i chorobliwa zazdrość.
Jak skrajne uczucia budzą w mężczyznach kobiety, od zarania dziejów jasno ukazuje literatura. Mimo wszystko mężczyźni jednak mają do nich słabość…
(…) A że Pan Bóg ją stworzył, a szatan opętał,
Jest więc odtąd na wieki i grzeszna, i święta,
Zdradliwa i wierna, i dobra i zła,
I rozkosz i rozpacz, i uśmiech i łza,
I gołąb i żmija, i piołun i miód,
I anioł i demon, i upiór i cud,
I szczyt nad chmurami, i przepaść bez dna,
Początek i koniec - kobieta, acha! (...)
Fragment wiersza „Ewa” Juliana Tuwima
