Stefan Żeromski to pisarz, który ukształtował społeczne i narodowe myślenie wielu pokoleń Polaków. Jego utwory, począwszy od debiutanckich „Opowiadań”, aż po ostatnią powieść „Przedwiośnie”, były masowo czytane, zwłaszcza przez polską inteligencję. Spotykały się z entuzjastycznymi pochwałami, a jednocześnie wywoływały żywe dyskusje i prowokowały do polemik.
Trudno przecenić rolę twórczości Żeromskiego w życiu społeczeństwa polskiego w okresie zaborów, w czasie Drugiej Rzeczypospolitej i w Polsce Ludowej. Jednak od lat 90. XX wieku jest on stopniowo usuwany z głównego nurtu polskiego życia społeczno-kulturalnego. Wydaje się, jakby autor „Popiołów” stracił czytelniczą atrakcyjność i nie pasował do współczesnych wyzwań cywilizacyjnych. Nadal obecny w lekturach szkolnych i w refleksji literaturoznawców, niemal nie uczestniczy w publicznej debacie na tematy takie jak pojmowanie powinności obywatelskich, rozumienie patriotyzmu i znaczenie inteligencji twórczej.
Rok 2025 został ustanowiony przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej „Rokiem Żeromskiego”, dlatego organizatorzy konferencji chcą podjąć dyskusję na temat społecznego i kulturowego dziedzictwa pisarza. Przy okazji, przypomniana zostanie również sylwetka najwybitniejszego badacza życia i twórczości Żeromskiego – Zdzisława Jerzego Adamczyka, który niemal wszystkie swoje prace badawcze poświęcił autorowi „Przedwiośnia”.
Harmonogram konferencji:
19 listopada, środa, Muzeum Narodowe w Kielcach
Dawny Pałac Biskupów Krakowskich
- 9.30 – otwarcie konferencji
- 10.00 – Co się dzieje z dziedzictwem Żeromskiego?
PANEL z udziałem: Grażyny Borkowskiej (IBL PAN), Roberta Kotowskiego (UW, MNKi), Ryszarda Koziołka (UŚ), Jarosława Ławskiego (UwB), Andrzeja Mencwela (UW). Moderator: Michał Dobrołowicz
- 11.30 – dyskusja
- Sesja I – 12.20 – Wojciech Gruchała (PANS w Krośnie), Snobizm i etat. Żeromski jako pisarz antyinteligencki; Paweł Tomczok (UŚ), Energia i entropia; Dariusz Trześniowski (UR), „Dzieje grzechu” czytane dzisiaj; Piotr Zbróg (UJK), PoNownie o wyrażeniach typu rzeczy-sny w twórczości Żeromskiego
- 13.40 – dyskusja
- Sesja II – 15.00 – Tadeusz Budrewicz (prof. em.), „Opowiadanie rannego” Marii Konopnickiej (weryfikacja „Dziennika” Żeromskiego); Aneta Mazur (UO), Żeromski między Orzeszkową a współczesnością; Piotr Głuszkowski (UW), Stefan Żeromski i Maksym Gorki – próba porównania; Marek Pąkciński (IBL PAN), Materialność wieczności: Żeromski a Bergson (paralele nieoczywiste)
- 16.20 – dyskusja
- Sesja III – 16.40 – Anna Sobiecka (UP w Słupsku), Żeromskiego dramatopisanie; Aleksandra Budrewicz (UKEN), Przekład jako dziedzictwo. O angielskim tłumaczeniu „Ludzi bezdomnych”; Anna Wiśniewska-Grabarczyk (UŁ), Żeromski w dokumentach cenzury. Na przykładzie materiału z poufnego Biuletynu cenzorskiego z 1953 roku
- 17.40 – dyskusja
20 listopada, czwartek, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
Instytut Literaturoznawstwa i Językoznawstwa, ul. Uniwersytecka 17, sala 70
- 9.00 – Po co OdNowa wydawać klasyków? Na marginesie „Pism zebranych” Żeromskiego
PANEL z udziałem: Gabrieli Matuszek-Stec (UJ), Beaty Obsulewicz-Niewińskiej (KUL), Tadeusza Bujnickiego (prof. em.), Filipa Mazurkiewicza (UŚ), Beaty Utkowskiej (UJK), Iwony Wiśniewskiej (IBL PAN). Moderator: Mirosław Strzyżewski (UMK)
- 10.30 – dyskusja
- Sesja I – 11.20 – Dorota Samborska-Kukuć (UŁ), O edycji „Listów” Żeromskiego – uwagi i spostrzeżenia; Paweł Rodak (UW), Dlaczego i jak wydawać dzisiaj dzienniki Żeromskiego?; Tomasz Sobieraj (UAM), Czy On jeszcze pisze? O publicystyce Żeromskiego w opracowaniu Profesora Zdzisława J. Adamczyka; Agnieszka Kuniczuk (UWr), „Wierna rzeka” od nowa? Między rękopisem a edycją w serii „Pism zebranych” Żeromskiego
- 12.40 – dyskusja
- 13.00 – uroczystość nadania imienia prof. dr. hab. Zdzisława Jerzego Adamczyka sali nr 58 w Instytucie Literaturoznawstwa i Językoznawstwa UJK
- Sesja II – 14.30 – Adam Cedro (UJK), Edycja naprawcza „Puszczy jodłowej”, czyli o racji autora i pokorze edytora; Mirosław Strzyżewski (UMK), Artur Hutnikiewicz jako admirator twórczości Żeromskiego; Jadwiga Goniewicz-Potocka (UJK), Nienapisana biografia Żeromskiego; Krzysztof Jaworski (UJK), Żeromski jako świadek narodzin włoskiego i polskiego ruchu futurystycznego
- 15.50 – dyskusja
- Sesja III – 16.10 – Magdalena Krzyżanowska (UW), „W ucho rzucić dźwięk”. O prozie Żeromskiego; Grażyna Legutko (UJK), „Żywa pieśń wieczności”. Audiosfera „Puszczy jodłowej” Żeromskiego; Maria Jolanta Olszewska (UW), Pamięć, zapominanie, niepamięć w „Mogile” Żeromskiego. Lektura w kontekście jego twórczości
- 17.10 – dyskusja
- 18.00 – Biblioteka Uniwersytecka w Kielcach, ul. Uniwersytecka 19. Otwarcie wystawy Od A[damczyka] do Ż[eromskiego]; Profesor Zdzisław Jerzy Adamczyk – wieczór wspomnie
21 listopada, piątek, Muzeum Narodowe w Kielcach
Dawny Pałac Biskupów Krakowskich
- 9.00 – Jak OdNowa mówić o Żeromskim?
PANEL z udziałem: Moniki Gabryś-Sławińskiej (UMCS, Muzeum Narodowe w Lublinie), Marcina Napiórkowskiego (UW, MHP), Jacka Puchalskiego (UW), Sylwii Zacharz (MNKi). Moderator: dr Marek Maciągowski (Ośrodek Myśli Patriotycznej i Obywatelskiej w Kielcach)
- 10.30 – dyskusja
- Sesja I – 11.20 – Bożena Pysiewicz (Muzeum Plakatu w Wilanowie), Plakaty i okładki. Graficzne interpretacje literatury Żeromskiego; Monika Bator (UJK), Świętokrzyskie motywy i krajobrazy w kinie według Żeromskiego; Agnieszka Pobratyn (UJD), Filmowa (nie)obecność prozy Żeromskiego w kinie współczesnym
- 12.20 – dyskusja
- Sesja II – 12.40 – Katarzyna Sobolewska (IJP PAN), Śmieszy, tumani, przestrasza. O tytułach utworów Żeromskiego; Agnieszka Rosińska-Mamej (UJK), „Nie jest to topka…, ale Judym stał się moim największym kraszem”. Wybrane utwory Żeromskiego w opiniach współczesnych czytelników; Iwona Morawska (UMCS), Żeromski w przestrzeni edukacyjnej
- 14.00 – dyskusja
- 14.30 – zakończenie konferencji
Źródło: Muzeum Narodowe w Kielcach
