Celem wystawy „Na szkle malowane. Cuda z Podhala” jest ukazanie fenomenu malarstwa na szkle. Technika ta była niezwykle popularna na południu Polski od drugiej połowy XVIII wieku aż do połowy XIX stulecia. Obrazy te, pełniące funkcje religijne, dekoracyjne, a także ochronne, ustąpiły wkrótce miejsca masowo produkowanym i tańszym oleodrukom oraz barwnym litografiom. Po przeszło pół wieku doszło jednak do wielkiego odrodzenia tej sztuki, a dziś Podhale skupia największą liczbę artystów tworzących w tej technice w całej Europie.
Ekspozycja prezentuje ponad 80 barwnych szklanych tafli, przybliżając technikę, zwaną malarstwem odwrotnym. Jest to metoda wymagająca od artysty wyjątkowej precyzji: dzieło malowane jest na odwrocie szklanej płyty, co oznacza, że twórca musi nakładać kolejne warstwy koloru i detali w odwrotnej kolejności. Każdy błąd jest nieodwracalny, ponieważ jeśli artysta zapomni o jakimś elemencie, nie ma możliwości dodania go w późniejszym etapie. Zgromadzone na wystawie eksponaty, ułożone w układzie chronologicznym, pozwolą prześledzić rodowód współczesnego malarstwa i jego nierozerwalny związek z ludową sztuką tradycyjną.
Zdecydowana większość szklanych tafli skupia się na tematyce religijnej – wizerunkach Matki Bożej, Chrystusa i świętych patronów, którzy czuwali nad mieszkańcami góralskich chałup. Obok nich zostaną zaprezentowane równie fascynujące sceny świeckie i rodzajowe. Wśród nich znajdą się popularne motywy związane z postacią legendarnego Janosika i zbójników, sceny ukazujące codzienne zajęcia górali, a także chwile zabawy i świąteczne obrzędy.
Ekspozycja łączy prace anonimowych artystów z XIX wieku z obrazami czołowych twórców żyjących i tworzących w XX i XXI wieku. To niepowtarzalna okazja, by zobaczyć historyczne dzieła oraz współczesną kontynuację tej unikatowej, „szklanej” tradycji. Wśród prezentowanych artystów znajdą się: Anna Pęksa, Helena Roj-Kozłowska, Stanisława Czech-Walczak, Zofia Gąsienica-Roy, Ewelina Pęksowa, Zdzisław Walczak, Zofia Fortecka, Władysław Walczak-Baniecki, Jolanta Pęksa, Janina Walczak-Budzicz, Magdalena Fortecka, Marta Walczak-Stasiowska, Barbara Baniecka-Dziadzio i Anna Pitoń.
Na wystawie dostępne będą filmy użyczone przez zakopiańskie Centrum Kultury Rodzimej w willi Czerwony Dwór, przybliżające sylwetki wybranych twórców. Wszystkie materiały filmowe zostaną opatrzone napisami dla osób z niepełnosprawnością słuchu. Dodatkowo zaprezentowany zostanie film udostępniony przez Muzeum Tatrzańskie im. Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem ukazujący proces powstawania obrazu malowanego na szkle.
Obiekty pochodzą ze zbiorów Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, Muzeum Tatrzańskiego im. Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem oraz z kolekcji prywatnej Zofii i Magdaleny Forteckich.
Wernisaż wystawy odbędzie się w 16 grudnia o godzinie 17. Jej kuratorem jest Anna Latos-Paryska. Ekspozycję będzie można zwiedzać do 12 kwietnia 2026 roku.
Źródło: Muzeum Narodowe w Kielcach
