Śpiew to sztuka operowania głosem: solo, w zespole lub w chórze, a capella, bądź z towarzyszeniem instrumentów muzycznych. Umożliwia przekazanie aktualnego stanu uczuciowego. Melodia w połączeniu z tekstem tworzy wyjątkowe i niepowtarzalne narzędzie w przekazywaniu przeżyć i dzieleniu się uczuciami oraz wszelkiego rodzaju emocjami. Na wyższym stopniu zaawansowania artystycznego śpiew daje wolność przekazu poprzez umiejętny dobór barwy wokalnej, dynamiki, frazy melodycznej, brzmienia głosu, tempa czy swoistego sposobu współdziałania z instrumentami, a w zespołach wielogłosowych daje możliwość współtworzenia harmonii.
Nieocenionym walorem śpiewu oraz jego powszechności jest możliwość użycia go w każdej sytuacji. Już najmłodsze dzieci spontanicznie operują zasłyszanymi melodiami. Z czasem kształcony słuch pozwala na bardziej kontrolowane używanie śpiewu choćby podczas obrządków religijnych, uroczystości państwowych, szkolnych czy okazjonalne śpiewy towarzyszące rozrywce i zabawie.
Głos ludzki to specyficzny instrument, który wymaga stosowania właściwej techniki do poprawnego korzystania z niego. Techniki te opierają się głównie na: kształceniu oddychania, wykorzystaniu naturalnych rezonatorów organizmu, rozwijaniu możliwości wykonywania długich fraz, rozszerzaniu skali głosu, kształceniu przechodzenia z jednego rejestru do drugiego, wyrównaniu brzmienia rejestrów, uwrażliwianiu na rozmaite odcienie dynamiki i artykulacji oraz ujednoliceniu barwy samogłosek. Dzięki pracy nad sprawnością emisyjną mechanicznie rozwija się muzykalność u dziecka. Stwierdzić można, że śpiew spełnia podwójną funkcję. Daje radość muzykowania, aktywności wokalnej, co zauważalne jest zarówno podczas śpiewania najprostszej piosenki przez małe dzieci, jak i wielogłosowej pieśni przez rozmiłowaną w śpiewie młodzież. Równocześnie jest on czynnikiem intensywnego umuzykalniania.
Często podkreślanym walorem śpiewania jest aspekt wychowawczy. Pozwala uzyskać uczucie satysfakcji, a także poszerza przestrzeń postrzegania piękna. Dodatkowe czynniki wychowawcze pojawiają się podczas śpiewu zbiorowego. Grupa dzieci czy młodzieży uczy się współodpowiedzialności, dyscypliny, zarówno osobistej jak i zbiorowej, a także współdziałania ze sobą wzajemnie, jak również z zamierzeniem artystycznym nauczyciela. Kiedy te warunki zostają spełnione, wówczas śpiew zespołowy dostarcza najbardziej intensywnych walorów estetycznych. Takie walory śpiewu, szczególnie zespołowego, powodują, że jest on najbardziej powszechną formą muzykowania od długich lat.
Dużą wagę w nauce śpiewu przywiązuje się do wykonywania pieśni i piosenek. Ich wartość ma charakter zarówno muzyczno-wychowawczy, jak i muzyczno-dydaktyczny. Piosenką nazywamy upowszechnioną formę pieśni. Jest ona formą stosowaną na szeroką skalę zarówno w muzyce ludowej, jak i rozrywkowej. Piosenkarstwo rozwija się na estradzie światowej od XIX wieku a spopularyzowane zostało od 1940 roku. To właśnie różnego rodzaju placówki kultury są niejednokrotnie kolebką dla gwiazd muzyki popularnej. Skoro muzyka popularna dociera do najszerszego grona odbiorców, to tym bardziej jej wykonawcy powinni być od początku kształceni z pełną sumiennością i rzetelnością. Biorąc pod uwagę ogromny wpływ muzyki, a w tym śpiewu, na pojmowanie i dostrzeganie wartości wychowawczych, psychologicznych, artystycznych, kulturowych i społecznych polscy twórcy wychowania muzycznego traktują śpiew jako bardzo cenną formę i treść kształcenia zarówno w programie szkolnictwa, jak i na zajęciach pozalekcyjnych.
Nie należy zapominać, że rywalizacja, jaka może pojawić się między dziećmi i młodzieżą zajmującą się tym samym kierunkiem sztuki potrafi być bardzo ostra a nawet niebezpieczna. W tym momencie ogromną rolę pełnią dorośli. Zarówno instruktorzy, jak i rodzice powinni bezustannie czuwać nad zaangażowaniem mentalnym młodego człowieka. Bywa, że chęć prześcignięcia innych jest tak wielka, że z czasem młody, niedoświadczony człowiek potrafi całkiem zatracić się w walce zapominając o tym, że miała to być w znacznej mierze przyjemność. Niestety trzeba również zauważyć, iż zachodzą i takie sytuacje, że rodzice nie umieją wyczuć granicy między zdrową rywalizacją a obłędnym dążeniem do wygranej dziecka. Zdarza się, że to oni prowokują i wymuszają u dziecka presję zwycięstwa. W takich sytuacjach zachodzi potrzeba właściwej reakcji instruktora. To on, również jako wychowawca, musi wykazać się odpowiednią postawą w procesie kształtowania silnej a zarazem wrażliwej osobowości podopiecznego.
Niejednokrotnie zdarza się, że dana osoba wybierze inną dziedzinę sztuki, nie muzykę. W takim przypadku również jest to dobra droga. Każda osoba ma indywidualne potrzeby, osobliwe umiejętności i postrzeganie sztuki. Dobry nauczyciel, instruktor czy rodzic powinien aprobować i dopingować wszelkim przejawom zainteresowania kulturą wyższą. W każdym przypadku prowadzą one przecież do szerszego rozwoju osobowości dziecka.
Literatura:
• M. Przychodzińska – Kaciczak, Polskie koncepcje powszechnego wychowania muzycznego, Warszawa 1987 r.
• Suchodolski B., Wychowanie przez sztukę, I. Wojnar, Teoria wychowania estetycznego, Warszawa 1997 r.
Autor tekstu:
Samuela Modzelewska – magister sztuki, wokalistka, laureatka wielu ogólnopolskich i międzynarodowych festiwali piosenki, zdobywczyni prestiżowej nagrody Prezydenta Miasta Kielce „Nadzieja Kielc”; nauczyciel wokalu w Młodzieżowym Domu Kultury w Kielcach.
