Jak pisać i odmieniać rzeczownik "Wielkanoc"?
Z językowego punktu widzenia rzeczownik "Wielkanoc" wymaga komentarza w kilku kwestiach: pisowni, odmiany, połączeń z przyimkami.
Dawniej oprócz Wielkanoc pisano często także Wielka Noc, chociaż tę drugą wersję uznaje za rzadką już Stanisław Szober w Słowniku ortoepicznym (czyli poprawnościowym) z roku 1938. Współczesne słowniki ortograficzne (i nie tylko) czasem podają również pisownię rozłączną. Tak więc obie wersje należy uznać za poprawne.
Przymiotnik wielkanocny piszemy małą literą, jeśli nie wchodzi w skład nazwy własnej, np. mazurki wielkanocne, jajko wielkanocne, zwyczaje wielkanocne. Jeżeli jest elementem nazwy własnej, należy zapisać go dużą literą, np. Niedziela Wielkanocna, Poniedziałek Wielkanocny, Wyspa Wielkanocna. Jednak między słownikami nie ma pełnej zgodności. Jedne podają zapis Święta Wielkanocne (Mały słownik użycia wielkich liter w polskich tekstach), inne – święta wielkanocne (Słownik ojczyzny polszczyzny). Przepis ortograficzny mówi, że nazwy świąt i dni świątecznych piszemy dużą literą, ale ich nazwy opisowe już małą. Dlatego należałoby zapisać Wielkanoc, ale święta wielkanocne. Jednak ze względów uczuciowych, emocjonalnych należy dopuścić wersję Święta Wielkanocne, tym bardziej że występuje ona w słownikach. Niektóre z nich podają także zapis: święta Wielkanocy, święta Wielkiejnocy lub święta Wielkiej Nocy. Wielki słownik ortograficzny PWN podaje oba warianty – Święta Wielkanocne i święta wielkanocne.
Omawiana nazwa święta ma dwojaką odmianę, która wynika z budowy tego wyrazu – przymiotnik wielka i rzeczownik noc. Dzisiaj najczęściej nie odmieniamy pierwszego elementu: dopełniacz i celownik – Wielkanocy, biernik – Wielkanoc, narzędnik – z Wielkanocą, miejscownik – o Wielkanocy. Ale równie poprawna, choć rzadsza, jest odmiana obu elementów: Wielkiejnocy, Wielkąnoc, z Wielkąnocą, o Wielkiejnocy. Sytuacja jest więc podobna jak w wypadku zrostu rzeczpospolita, mimo że w tym połączeniu najpierw występuje rzeczownik (rzecz), a później przymiotnik (pospolita): rzeczpospolitej albo rzeczypospolitej, z rzeczpospolitą lub z rzecząpospolitą itd.
W połączeniu z rzeczownikiem Wielkanoc można użyć przyimków na lub w:
Na Wielkanoc odwiedzali rodziców.
W Wielkanoc odwiedzali rodziców.
Z językowego punktu widzenia rzeczownik "Wielkanoc" wymaga komentarza w kilku kwestiach: pisowni, odmiany, połączeń z przyimkami.
Dawniej oprócz Wielkanoc pisano często także Wielka Noc, chociaż tę drugą wersję uznaje za rzadką już Stanisław Szober w Słowniku ortoepicznym (czyli poprawnościowym) z roku 1938. Współczesne słowniki ortograficzne (i nie tylko) czasem podają również pisownię rozłączną. Tak więc obie wersje należy uznać za poprawne.
Przymiotnik wielkanocny piszemy małą literą, jeśli nie wchodzi w skład nazwy własnej, np. mazurki wielkanocne, jajko wielkanocne, zwyczaje wielkanocne. Jeżeli jest elementem nazwy własnej, należy zapisać go dużą literą, np. Niedziela Wielkanocna, Poniedziałek Wielkanocny, Wyspa Wielkanocna. Jednak między słownikami nie ma pełnej zgodności. Jedne podają zapis Święta Wielkanocne (Mały słownik użycia wielkich liter w polskich tekstach), inne – święta wielkanocne (Słownik ojczyzny polszczyzny). Przepis ortograficzny mówi, że nazwy świąt i dni świątecznych piszemy dużą literą, ale ich nazwy opisowe już małą. Dlatego należałoby zapisać Wielkanoc, ale święta wielkanocne. Jednak ze względów uczuciowych, emocjonalnych należy dopuścić wersję Święta Wielkanocne, tym bardziej że występuje ona w słownikach. Niektóre z nich podają także zapis: święta Wielkanocy, święta Wielkiejnocy lub święta Wielkiej Nocy. Wielki słownik ortograficzny PWN podaje oba warianty – Święta Wielkanocne i święta wielkanocne.
Omawiana nazwa święta ma dwojaką odmianę, która wynika z budowy tego wyrazu – przymiotnik wielka i rzeczownik noc. Dzisiaj najczęściej nie odmieniamy pierwszego elementu: dopełniacz i celownik – Wielkanocy, biernik – Wielkanoc, narzędnik – z Wielkanocą, miejscownik – o Wielkanocy. Ale równie poprawna, choć rzadsza, jest odmiana obu elementów: Wielkiejnocy, Wielkąnoc, z Wielkąnocą, o Wielkiejnocy. Sytuacja jest więc podobna jak w wypadku zrostu rzeczpospolita, mimo że w tym połączeniu najpierw występuje rzeczownik (rzecz), a później przymiotnik (pospolita): rzeczpospolitej albo rzeczypospolitej, z rzeczpospolitą lub z rzecząpospolitą itd.
W połączeniu z rzeczownikiem Wielkanoc można użyć przyimków na lub w:
Na Wielkanoc odwiedzali rodziców.
W Wielkanoc odwiedzali rodziców.
Porad językowych udziela prof. dr hab. Marek Ruszkowski – językoznawca, autor ponad 230 publikacji, w tym 12 książek, pracownik naukowy Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, rzeczoznawca podręczników szkolnych Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Pytania do prof. Marka Ruszkowskiego prosimy przesyłać na adres: pik@wdk-kielce.pl (w tytule prosimy zaznaczyć „Porady językowe”).
Pytania do prof. Marka Ruszkowskiego prosimy przesyłać na adres: pik@wdk-kielce.pl (w tytule prosimy zaznaczyć „Porady językowe”).
