Proszę o opinię w sprawie nazw ulic w Kielcach, które zawierają pseudonimy: Andrzej Frycz Modrzewski, Stefan Grot-Rowecki, Józef Hauke-Bosak, Piwnik Ponury, Sołtysiak Barabasz, Kruszelnicki Wilk, Stefan Starzyński Lew, Tadeusz Boy-Żeleński.
Prośba została skrócona, jest bowiem obszerna i zawiera kilka kwestii szczegółowych, do których postaram się ustosunkować.
Pełne brzmienie nazw ulic tego typu wymaga ujednolicenia. Jeśli pseudonim jest znany oraz mocno zrośnięty z nazwiskiem, wówczas występuje przed nim i jest zapisywany z łącznikiem: Tadeusz Boy-Żeleński, Stefan Grot-Rowecki (pierwotnie – Tadeusz Żeleński „Boy”, Stefan Rowecki „Grot”). Takie połączenia są uświęcone tradycją. Teoretycznie więc ulice mogłyby się nazywać: Jana Ponurego-Piwnika, Zbigniewa Wilka-Kruszelnickiego, Mariana Barabasza-Sołtysiaka (pseudonim na pierwszym miejscu i łącznik). Jednak te postacie historyczne mogą być mniej znane, szczególnie dla osób spoza regionu, nie ma również tradycji takiego zapisu, na co wskazują przewodniki i plany Kielc. Lepszym rozwiązaniem są formy: Jana Piwnika „Ponurego”, Zbigniewa Kruszelnickiego ”Wilka” (taką nazwę nosi Szkoła Podstawowa nr 18 w Kielcach), Mariana Sołtysiaka „Barabasza”. Nie jest natomiast poprawny zapis: Ponurego Piwnika, Wilka Kruszelnickiego (pseudonim na pierwszym miejscu, ale brak łącznika).
Trudno wypowiadać się jednoznacznie w sprawie skróconego elektronicznego zapisu nazw ulic tego typu, ponieważ systemy informatyczne rządzą się własnymi prawami. Wydaje się jednak, że można pominąć pseudonim, jeśli występuje po nazwisku: ul. Kruszelnickiego, ul. Piwnika, ul. Sołtysiaka (chyba że zostaniemy przy formie Wilka-Kruszelnickiego itp.), ale należałoby go zostawić, jeśli znajduje się przed nazwiskiem i jest z nim zespolony łącznikiem. Stanowi wówczas z ortograficznego punktu widzenia jeden wyraz (brak spacji): ul. Boya-Żeleńskiego, ul. Grota-Roweckiego, ul. Hauke-Bosaka. Tę zasadę należałoby też zastosować do ul. Frycza Modrzewskiego (mimo oddzielnej pisowni), ponieważ nazwa ul. Modrzewskiego nie odsyła jednoznacznie do postaci, o którą chodzi.
Porad językowych udziela prof. zw. dr hab. Marek Ruszkowski – językoznawca, autor ponad 170 publikacji, w tym 10 książek, pracownik naukowy Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, rzeczoznawca podręczników szkolnych Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Pytania do prof. Marka Ruszkowskiego prosimy przesyłać na adres: pik@wdk-kielce.pl (w tytule prosimy zaznaczyć „Porady językowe”).
Prośba została skrócona, jest bowiem obszerna i zawiera kilka kwestii szczegółowych, do których postaram się ustosunkować.
Pełne brzmienie nazw ulic tego typu wymaga ujednolicenia. Jeśli pseudonim jest znany oraz mocno zrośnięty z nazwiskiem, wówczas występuje przed nim i jest zapisywany z łącznikiem: Tadeusz Boy-Żeleński, Stefan Grot-Rowecki (pierwotnie – Tadeusz Żeleński „Boy”, Stefan Rowecki „Grot”). Takie połączenia są uświęcone tradycją. Teoretycznie więc ulice mogłyby się nazywać: Jana Ponurego-Piwnika, Zbigniewa Wilka-Kruszelnickiego, Mariana Barabasza-Sołtysiaka (pseudonim na pierwszym miejscu i łącznik). Jednak te postacie historyczne mogą być mniej znane, szczególnie dla osób spoza regionu, nie ma również tradycji takiego zapisu, na co wskazują przewodniki i plany Kielc. Lepszym rozwiązaniem są formy: Jana Piwnika „Ponurego”, Zbigniewa Kruszelnickiego ”Wilka” (taką nazwę nosi Szkoła Podstawowa nr 18 w Kielcach), Mariana Sołtysiaka „Barabasza”. Nie jest natomiast poprawny zapis: Ponurego Piwnika, Wilka Kruszelnickiego (pseudonim na pierwszym miejscu, ale brak łącznika).
Trudno wypowiadać się jednoznacznie w sprawie skróconego elektronicznego zapisu nazw ulic tego typu, ponieważ systemy informatyczne rządzą się własnymi prawami. Wydaje się jednak, że można pominąć pseudonim, jeśli występuje po nazwisku: ul. Kruszelnickiego, ul. Piwnika, ul. Sołtysiaka (chyba że zostaniemy przy formie Wilka-Kruszelnickiego itp.), ale należałoby go zostawić, jeśli znajduje się przed nazwiskiem i jest z nim zespolony łącznikiem. Stanowi wówczas z ortograficznego punktu widzenia jeden wyraz (brak spacji): ul. Boya-Żeleńskiego, ul. Grota-Roweckiego, ul. Hauke-Bosaka. Tę zasadę należałoby też zastosować do ul. Frycza Modrzewskiego (mimo oddzielnej pisowni), ponieważ nazwa ul. Modrzewskiego nie odsyła jednoznacznie do postaci, o którą chodzi.
Porad językowych udziela prof. zw. dr hab. Marek Ruszkowski – językoznawca, autor ponad 170 publikacji, w tym 10 książek, pracownik naukowy Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, rzeczoznawca podręczników szkolnych Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Pytania do prof. Marka Ruszkowskiego prosimy przesyłać na adres: pik@wdk-kielce.pl (w tytule prosimy zaznaczyć „Porady językowe”).
