Stefan Żeromski - prozaik, publicysta, dramaturg, nazwany "sumieniem polskiej literatury". Pseudonimy: Maurycy Zych, Józef Katerla i Stefan Iksmoreż. Urodził się 14 października 1864 roku w Strawczynie koło Kielc, zmarł 20 listopada 1925 roku w Warszawie. Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej herbu "Jelita". Wychował się w Ciekotach w Górach Świętokrzyskich. Jego ojciec Wincenty Żeromski wspierał Polaków walczących w powstaniu styczniowym. Jednak po upadku powstania, na skutek represji rosyjskich, ojciec utracił majątek i aby utrzymać rodzinę został dzierżawcą folwarków. W roku 1873 dziewięcioletni Stefan trafił na rok do szkoły początkowej w Psarach. W 1874 roku rozpoczął naukę w kieleckim Miejskim Gimnazjum, które ukończył w 1886 roku bez uzyskania matury. Przeszkodą nie do pokonania okazała się matematyka. Rozpoczęte w tym samym roku studia w Instytucie Weterynarii w Warszawie (uczelnia nie wymagała matury) musiał przerwać z powodów finansowych. Następnie w 1889 roku zaczął pracować jako guwerner w domach ziemiańskich, m.in. w Nałęczowie. Debiutował jako nowelista na łamach Tygodnika Powszechnego w 1889 roku. W 1892 przebywał krótko w Zurychu, Wiedniu, Pradze i Krakowie. Jesienią tego roku ożenił się z Oktawią z Radziwiłłowiczów Rodkiewiczową, którą poznał w Nałęczowie. Również w tym samym roku wyjechał z żoną i jej córeczką z pierwszego małżeństwa do Szwajcarii, gdzie pracował jako bibliotekarz w Muzeum Narodowym Polskim w Raperswilu. Tam powstawały m.in. "Syzyfowe prace". W Szwajcarii zetknął się z Gabrielem Narutowiczem i Edwardem Abramowskim. W latach 1895 i 1898 ukazały się zbiory opowiadań Żeromskiego. Po powrocie do kraju w 1897 roku pracował jako pomocnik bibliotekarza w Bibliotece Ordynacji Zamojskiej w Warszawie, aż do roku 1904. W 1897 roku ukazały się "Syzyfowe prace", dwa lata później "Ludzie bezdomni". W tym czasie Żeromskiemu urodził się syn Adam. W 1904 roku wyszła powieść "Popioły", której sukces wydawniczy pozwolił przenieść się rodzinie Żeromskiego prawie na rok do Zakopanego. Dopiero od 1904 roku mógł poświęcić się pracy pisarskiej. Od 1905 roku działał w organizacjach demokratycznych i socjalistycznych. Był inicjatorem założenia Uniwersytetu Ludowego, organizował kursy dokształcające dla uczniów szkoły rzemieślniczej, w domu Żeromskich prowadzono ochronkę i tajną szkołę. W 1909 roku wyjechał z rodziną do Paryża, gdzie mieszkali trzy lata. Po powrocie do kraju osiedlił się w Zakopanem. W 1913 roku założył nową rodzinę z malarką Anną Zawadzką. Owocem tego związku była córka Monika. Po wybuchu I wojny światowej zgłosił się do Legionów Polskich, jednak nigdy nie brał udziału w walkach. Wrócił do Zakopanego i działał w pracach Naczelnego Komitetu Zakopiańskiego. W 1918 roku w wyniku choroby zmarł syn Żeromskiego – Adam. W wolnej Polsce Żeromski zamieszkał w Warszawie, gdzie brał znaczący udział w życiu literackim. Był inicjatorem powstania projektu Akademii Literatury, Straży Piśmiennictwa Polskiego a w 1922 roku został założycielem i pierwszym prezesem polskiego oddziału PEN Clubu. W latach dwudziestych osiedlił się w Konstancinie-Jeziornie pod Warszawą, a później mieszkał na Zamku Królewskim w Warszawie. W 1922 roku ukazała się powieść "Wiatr od morza", za którą otrzymał państwową nagrodę literacką, a w 1924 roku ukazała się powieść "Przedwiośnie". Żeromski zmarł w 1925 roku i został pochowany na Cmentarzu Ewangelicko-Reformowanym w Warszawie. W 1928 roku otwarto w Nałęczowie poświęcone pisarzowi muzeum.
Ważniejsze dzieła:
• Rozdzióbią nas kruki, wrony
• Syzyfowe prace
• Ludzie bezdomni
• Popioły
• Dzieje grzechu
• Duma o hetmanie
• Sułkowski
• Róża
• O żołnierzu tułaczu
• Sen o szpadzie
• Uroda życia
• Wierna rzeka
• Walka z szatanem
• Wiatr od morza
• Uciekła mi przepióreczka
• Przedwiośnie
• Siłaczka
• Zmierzch
• Zapomnienie
• Echa leśne
• Doktor Piotr
Źródło:
wikipedia.org/wiki/Stefan_%C5%BBeromski
www.literatura.net.pl/opracowania/Zeromski.htm
www.wiw.pl/literatura/klasyka/autorzy.asp?autor_id=23
univ.gda.pl/~literat/autors/zeromski.htm
univ.gda.pl/~literat/przdwsn/zeromski.jpg
