Bolesław Prus, właściwie Aleksander Głowacki - polski pisarz i publicysta okresu pozytywizmu. Urodził się 20 sierpnia 1847 roku w Hrubieszowie na Lubelszczyźnie, w rodzinie Antoniego Głowackiego - dworskiego ekonoma o szlacheckich korzeniach (swój późniejszy pseudonim literacki Aleksander Głowacki zaczerpnął z nazwy rodowego herbu Prus I) oraz Apolonii z Trembińskich. Osierocony w wieku 3 lat przez matkę, a w wieku lat 9 przez ojca, przeszedł pod opiekę babki Marcjanny Trembińskiej, mieszkającej w Puławach. Po jej śmierci zamieszkał u ciotki Domiceli z Trembińskich Olszewskiej w Lublinie, gdzie uczęszczał do Powiatowej Szkoły Realnej (przez 4 lata od roku 1857). Następnie znalazł się w Siedlcach (1861) pod opieką starszego o 13 lat brata Leona Głowackiego - nauczyciela historii. Wraz z bratem przeprowadził się w 1862 roku do Kielc, gdzie rozpoczął naukę w gimnazjum. Pod wpływem starszego brata Leona, działacza frakcji "czerwonych", Aleksander Głowacki w roku 1863, mając 16 lat, przerwał naukę w gimnazjum i wziął udział w powstaniu styczniowym. 1 września został ranny podczas potyczki we wsi Białka, oddalonej o 4 km od Siedlec. Dostał się do rosyjskiej niewoli, jednak ze względu na młody wiek oraz dzięki wstawiennictwu ciotki, po wyjściu ze szpitala pozwolono mu wrócić do Lublina i zamieszkać z rodziną.
10 stycznia 1864 roku opublikowano w Kurierze Niedzielnym jego wiersz Do Pegaza, podpisany pseudonimem "Jan w Oleju". 20 stycznia 1864 roku Głowacki został aresztowany za udział w powstaniu i do kwietnia przebywał w więzieniu na Zamku Lubelskim. Sąd wojskowy pozbawił go szlachectwa, a także oddał pod opiekę wuja Klemensa Olszewskiego, gdyż opiekujący się dotychczas młodszym bratem Leon Głowacki nabawił się nieuleczalnej choroby psychicznej. Po zwolnieniu z więzienia Aleksander kontynuował naukę w lubelskim gimnazjum, które ukończył ostatecznie 30 czerwca 1866 roku z wynikiem celującym. Interesowały go studia w Petersburgu, na które nie mógł sobie jednak pozwolić z powodów finansowych. Tak więc w październiku wstąpił do Szkoły Głównej w Warszawie na Wydział Matematyczno-Fizyczny. W Warszawie, zdany na własne siły, zarabiał na studia jako guwerner i korepetytor, co nie przynosiło jednak znacznych zysków. W wolnych chwilach pisywał listy do Kuriera Świątecznego, które wciąż podpisywał pseudonimem "Jan w Oleju". Trudności materialne sprawiły, że będąc na trzecim roku zmuszony był przerwać studia (1869). Następnie przeniósł się do Puław, gdzie podjął naukę na Wydziale Leśnym Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa, jednak już we wrześniu 1870 roku wrócił do Warszawy, gdyż popadł w konflikt z jednym z rosyjskich profesorów. Próbował różnych zawodów, dzięki którym mógłby zarobić na życie. Był m.in. fotografikiem, ulicznym mówcą, ślusarzem w fabryce Lilpopa i Raua. W roku 1871 przetłumaczył i napisał streszczenie dzieła angielskiego filozofa Johna Stuarta Milla Logika. Po raz pierwszy spróbował też sił jako dziennikarz.
Za debiut prasowy Aleksandra Głowackiego uważa się zamieszczony w 22. numerze pozytywistycznego czasopisma Opiekun domowy z 29 maja 1872 roku artykuł społeczny Nasze grzechy. Tego samego roku w czasopiśmie Niwa opublikowany został jego pierwszy artykuł popularnonaukowy O elektryczności. Na łamach Opiekuna domowego w 1872 roku ukazywały się też felietony Głowackiego Listy ze starego obozu, które autor po raz pierwszy podpisał pseudonimem Bolesław Prus. Aleksander Głowacki postanowił bowiem wówczas używać prawdziwego nazwiska do podpisywania jedynie poważnych artykułów. Głowacki rozpoczął również współpracę z satyrycznymi pismami Mucha (od 1873 roku) i Kolce (od 1874 roku), dla których pisał prześmiewcze Szkice społeczne i liczne humoreski. Także w Niwie ukazywał się jego stały felieton Sprawy bieżące. Wszystkie publikacje zamieszczane w tych gazetach, ze względu na rozrywkowy charakter artykułów, autor podpisywał nazwiskiem Prus. Również w roku 1874 Głowacki związał się z Kurierem Warszawskim, na łamach którego ukazała się seria siedmiu utworów z cyklu Szkice warszawskie. Ta sama gazeta od roku 1875 zaczęła zamieszczać Kartki z podróży (felietony i reportaże pisane podczas licznych wędrówek reporterskich po kraju) oraz Kronikę tygodniową, która wówczas przyniosła Prusowi największą popularność. W artykułach tych poruszał on sprawy polityczne, społeczne i moralne, przyciągając czytelników trafnymi spostrzeżeniami oraz odważnymi polemikami.
Kariera felietonisty w kilku czasopismach, którą początkowo traktował drugorzędnie (miał stałą pracę kasjera w banku), przyniosła Prusowi znaczne dochody i czasowo zapewniła stabilizację finansową. Pozwoliło mu to na zrealizowanie planów małżeńskich. 14 stycznia 1875 roku Aleksander Głowacki wziął ślub z Oktawią Trembińską - daleką kuzynką ze strony matki. Żona czuwała od tego czasu nad jego zdrowiem (Prus cierpiał na agorafobię - choroba ta była skutkiem pobytu Głowackiego w więzieniu). Para nigdy nie doczekała się własnego potomstwa, natomiast ich przybrany syn Emil w wieku 18 lat popełnił samobójstwo z powodu nieszczęśliwej miłości.
W 1876 roku Prus rozpoczął współpracę z czasopismem Ateneum (do którego pisał głównie Kroniki miesięczne), natomiast w 1877 z tygodnikiem Nowiny. W 1882 objął redakcję tej gazety. Na jej łamach zamieścił m.in. kontrowersyjny dokument Szkic programu w warunkach obecnego rozwoju społeczeństwa. W tym samym czasie rozwijała się coraz bardziej jego działalność beletrystyczna. W roku 1879 Prus wkroczył w dojrzały okres swojej twórczości nowelistycznej, który trwał aż do roku 1885. Nigdy nie porzucił jednak dziennikarstwa. W 1881 roku związał się z Tygodnikiem Ilustrowanym, a w 1887 z Kurierem Codziennym. Większość jego opowiadań, nowel, a później powieści była po raz pierwszy publikowana na łamach gazet, z którymi współpracował. Gdy w roku 1883 prowadzone przez Prusa czasopismo Nowiny upadło, pisarza znowu dotknęły problemy finansowe. Poświęcił się on wówczas głównie pracy nad powieściami. Prus nawiązał również stałą współpracę z wydawanym w Petersburgu polskim tygodnikiem Kraj, dla którego pisał Korespondencję z Warszawy. W 1885 roku Prus poznał znanego malarza Stanisława Witkiewicza, który był wówczas współredaktorem czasopisma Wędrowiec. Dzięki znajomości z Witkiewiczem, Prus przez krótki czas związany był z Wędrowcem, na łamach którego opublikował kilka nowel i opowiadań oraz pierwszą w literaturze polskiej powieść naturalistyczną - Placówkę.
W 1882 roku Prus wyjechał na wczasy do uzdrowiskowej miejscowości Nałęczów. Od tamtej pory miasteczko to stało się jego ulubionym miejscem wypoczynku, odwiedzał je przez 30 lat, czyli do swojej śmierci. Dziś w Nałęczowie znajduje się muzeum Bolesława Prusa, które stanowi jedną z części Pałacu Małachowskich. W 1892 roku wystąpił w charakterze świadka na ślubie Stefana Żeromskiego z Oktawią Rodkiewiczową. Prus był zaprzyjaźniony z młodą parą, którą poznał podczas jednego z wyjazdów do Nałęczowa; opiekował się także początkującym pisarzem. W roku 1895 Prus odbył swoją jedyną podróż zagraniczną do Niemiec, Szwajcarii i Francji. Odwiedził m.in. Berlin, Drezno, Karlsbad, Raperswil (gdzie spotkał się z Żeromskimi) i Paryż. Pod koniec życia, dzięki ożywionej działalności publicystycznej (głównie w latach 1904-1905) Prus stał się wielkim autorytetem w oczach opinii publicznej. Do końca życia pisarz chętnie brał udział w akcjach społecznych i obejmował patronat wielu inicjatyw oraz przedsięwzięć. Został opiekunem sierot z Towarzystwa Dobroczynności, brał udział w spółce zakładającej Seminarium dla Nauczycieli Ludowych w Ursynowie, był prezesem Stowarzyszenia Kursów dla Analfabetów Dorosłych. W swoim testamencie ufundował stypendia dla utalentowanych dzieci pochodzących z ubogich wiejskich rodzin.
Zmarł na atak serca w wieku 64 lat. Jego pogrzeb, który odbył się 22 maja 1912 roku, zgromadził tłumy wielbicieli talentu pisarza i przerodził się w wielką manifestację mieszkańców Warszawy. Prus został pochowany na cmentarzu na Powązkach, gdzie na pomniku, wykonanym przez Stanisława Jackowskiego, znajduje się napis Serce serc.
Nowele i opowiadania:
• Pałac i rudera (1875; opowiadanie)
• Przygoda Stasia (1879)
• Powracająca fala (1880; opowiadanie)
• Michałko (1880)
• Antek (1880)
• Nawrócony (1880)
• Katarynka (1880)
• Kamizelka (1882)
• On (1882)
• Milknące głosy (1883)
• Grzechy dzieciństwa (1883)
• Na wakacjach (1884)
• Omyłka (1884)
• Pleśń świata (1884)
• Żywy telegraf (1884)
• Cienie (1885)
• Z legend dawnego Egiptu (1888)
• Sen (1890)
Powieści:
• Dusze w niewoli (debiut powieściowy Prusa; wyd. książkowe 1877)
• Anielka (jako Chybiona powieść w 1880; ostateczna wersja w 1885; zaliczana często do opowiadań)
• Placówka (wyd. książkowe 1886)
• Lalka (wyd. książkowe 1890)
• Emancypantki (wyd. książkowe 1894)
• Faraon (wyd. książkowe 1897)
• Dzieci (wyd. książkowe 1909)
Źródło:
wikipedia.org/wiki/Boles%C5%82aw_Prus
www.univ.gda.pl
10 stycznia 1864 roku opublikowano w Kurierze Niedzielnym jego wiersz Do Pegaza, podpisany pseudonimem "Jan w Oleju". 20 stycznia 1864 roku Głowacki został aresztowany za udział w powstaniu i do kwietnia przebywał w więzieniu na Zamku Lubelskim. Sąd wojskowy pozbawił go szlachectwa, a także oddał pod opiekę wuja Klemensa Olszewskiego, gdyż opiekujący się dotychczas młodszym bratem Leon Głowacki nabawił się nieuleczalnej choroby psychicznej. Po zwolnieniu z więzienia Aleksander kontynuował naukę w lubelskim gimnazjum, które ukończył ostatecznie 30 czerwca 1866 roku z wynikiem celującym. Interesowały go studia w Petersburgu, na które nie mógł sobie jednak pozwolić z powodów finansowych. Tak więc w październiku wstąpił do Szkoły Głównej w Warszawie na Wydział Matematyczno-Fizyczny. W Warszawie, zdany na własne siły, zarabiał na studia jako guwerner i korepetytor, co nie przynosiło jednak znacznych zysków. W wolnych chwilach pisywał listy do Kuriera Świątecznego, które wciąż podpisywał pseudonimem "Jan w Oleju". Trudności materialne sprawiły, że będąc na trzecim roku zmuszony był przerwać studia (1869). Następnie przeniósł się do Puław, gdzie podjął naukę na Wydziale Leśnym Instytutu Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa, jednak już we wrześniu 1870 roku wrócił do Warszawy, gdyż popadł w konflikt z jednym z rosyjskich profesorów. Próbował różnych zawodów, dzięki którym mógłby zarobić na życie. Był m.in. fotografikiem, ulicznym mówcą, ślusarzem w fabryce Lilpopa i Raua. W roku 1871 przetłumaczył i napisał streszczenie dzieła angielskiego filozofa Johna Stuarta Milla Logika. Po raz pierwszy spróbował też sił jako dziennikarz.
Za debiut prasowy Aleksandra Głowackiego uważa się zamieszczony w 22. numerze pozytywistycznego czasopisma Opiekun domowy z 29 maja 1872 roku artykuł społeczny Nasze grzechy. Tego samego roku w czasopiśmie Niwa opublikowany został jego pierwszy artykuł popularnonaukowy O elektryczności. Na łamach Opiekuna domowego w 1872 roku ukazywały się też felietony Głowackiego Listy ze starego obozu, które autor po raz pierwszy podpisał pseudonimem Bolesław Prus. Aleksander Głowacki postanowił bowiem wówczas używać prawdziwego nazwiska do podpisywania jedynie poważnych artykułów. Głowacki rozpoczął również współpracę z satyrycznymi pismami Mucha (od 1873 roku) i Kolce (od 1874 roku), dla których pisał prześmiewcze Szkice społeczne i liczne humoreski. Także w Niwie ukazywał się jego stały felieton Sprawy bieżące. Wszystkie publikacje zamieszczane w tych gazetach, ze względu na rozrywkowy charakter artykułów, autor podpisywał nazwiskiem Prus. Również w roku 1874 Głowacki związał się z Kurierem Warszawskim, na łamach którego ukazała się seria siedmiu utworów z cyklu Szkice warszawskie. Ta sama gazeta od roku 1875 zaczęła zamieszczać Kartki z podróży (felietony i reportaże pisane podczas licznych wędrówek reporterskich po kraju) oraz Kronikę tygodniową, która wówczas przyniosła Prusowi największą popularność. W artykułach tych poruszał on sprawy polityczne, społeczne i moralne, przyciągając czytelników trafnymi spostrzeżeniami oraz odważnymi polemikami.
Kariera felietonisty w kilku czasopismach, którą początkowo traktował drugorzędnie (miał stałą pracę kasjera w banku), przyniosła Prusowi znaczne dochody i czasowo zapewniła stabilizację finansową. Pozwoliło mu to na zrealizowanie planów małżeńskich. 14 stycznia 1875 roku Aleksander Głowacki wziął ślub z Oktawią Trembińską - daleką kuzynką ze strony matki. Żona czuwała od tego czasu nad jego zdrowiem (Prus cierpiał na agorafobię - choroba ta była skutkiem pobytu Głowackiego w więzieniu). Para nigdy nie doczekała się własnego potomstwa, natomiast ich przybrany syn Emil w wieku 18 lat popełnił samobójstwo z powodu nieszczęśliwej miłości.
W 1876 roku Prus rozpoczął współpracę z czasopismem Ateneum (do którego pisał głównie Kroniki miesięczne), natomiast w 1877 z tygodnikiem Nowiny. W 1882 objął redakcję tej gazety. Na jej łamach zamieścił m.in. kontrowersyjny dokument Szkic programu w warunkach obecnego rozwoju społeczeństwa. W tym samym czasie rozwijała się coraz bardziej jego działalność beletrystyczna. W roku 1879 Prus wkroczył w dojrzały okres swojej twórczości nowelistycznej, który trwał aż do roku 1885. Nigdy nie porzucił jednak dziennikarstwa. W 1881 roku związał się z Tygodnikiem Ilustrowanym, a w 1887 z Kurierem Codziennym. Większość jego opowiadań, nowel, a później powieści była po raz pierwszy publikowana na łamach gazet, z którymi współpracował. Gdy w roku 1883 prowadzone przez Prusa czasopismo Nowiny upadło, pisarza znowu dotknęły problemy finansowe. Poświęcił się on wówczas głównie pracy nad powieściami. Prus nawiązał również stałą współpracę z wydawanym w Petersburgu polskim tygodnikiem Kraj, dla którego pisał Korespondencję z Warszawy. W 1885 roku Prus poznał znanego malarza Stanisława Witkiewicza, który był wówczas współredaktorem czasopisma Wędrowiec. Dzięki znajomości z Witkiewiczem, Prus przez krótki czas związany był z Wędrowcem, na łamach którego opublikował kilka nowel i opowiadań oraz pierwszą w literaturze polskiej powieść naturalistyczną - Placówkę.
W 1882 roku Prus wyjechał na wczasy do uzdrowiskowej miejscowości Nałęczów. Od tamtej pory miasteczko to stało się jego ulubionym miejscem wypoczynku, odwiedzał je przez 30 lat, czyli do swojej śmierci. Dziś w Nałęczowie znajduje się muzeum Bolesława Prusa, które stanowi jedną z części Pałacu Małachowskich. W 1892 roku wystąpił w charakterze świadka na ślubie Stefana Żeromskiego z Oktawią Rodkiewiczową. Prus był zaprzyjaźniony z młodą parą, którą poznał podczas jednego z wyjazdów do Nałęczowa; opiekował się także początkującym pisarzem. W roku 1895 Prus odbył swoją jedyną podróż zagraniczną do Niemiec, Szwajcarii i Francji. Odwiedził m.in. Berlin, Drezno, Karlsbad, Raperswil (gdzie spotkał się z Żeromskimi) i Paryż. Pod koniec życia, dzięki ożywionej działalności publicystycznej (głównie w latach 1904-1905) Prus stał się wielkim autorytetem w oczach opinii publicznej. Do końca życia pisarz chętnie brał udział w akcjach społecznych i obejmował patronat wielu inicjatyw oraz przedsięwzięć. Został opiekunem sierot z Towarzystwa Dobroczynności, brał udział w spółce zakładającej Seminarium dla Nauczycieli Ludowych w Ursynowie, był prezesem Stowarzyszenia Kursów dla Analfabetów Dorosłych. W swoim testamencie ufundował stypendia dla utalentowanych dzieci pochodzących z ubogich wiejskich rodzin.
Zmarł na atak serca w wieku 64 lat. Jego pogrzeb, który odbył się 22 maja 1912 roku, zgromadził tłumy wielbicieli talentu pisarza i przerodził się w wielką manifestację mieszkańców Warszawy. Prus został pochowany na cmentarzu na Powązkach, gdzie na pomniku, wykonanym przez Stanisława Jackowskiego, znajduje się napis Serce serc.
Nowele i opowiadania:
• Pałac i rudera (1875; opowiadanie)
• Przygoda Stasia (1879)
• Powracająca fala (1880; opowiadanie)
• Michałko (1880)
• Antek (1880)
• Nawrócony (1880)
• Katarynka (1880)
• Kamizelka (1882)
• On (1882)
• Milknące głosy (1883)
• Grzechy dzieciństwa (1883)
• Na wakacjach (1884)
• Omyłka (1884)
• Pleśń świata (1884)
• Żywy telegraf (1884)
• Cienie (1885)
• Z legend dawnego Egiptu (1888)
• Sen (1890)
Powieści:
• Dusze w niewoli (debiut powieściowy Prusa; wyd. książkowe 1877)
• Anielka (jako Chybiona powieść w 1880; ostateczna wersja w 1885; zaliczana często do opowiadań)
• Placówka (wyd. książkowe 1886)
• Lalka (wyd. książkowe 1890)
• Emancypantki (wyd. książkowe 1894)
• Faraon (wyd. książkowe 1897)
• Dzieci (wyd. książkowe 1909)
Źródło:
wikipedia.org/wiki/Boles%C5%82aw_Prus
www.univ.gda.pl
