Nałkowska Zofia A A A

Zofia Nałkowska – pisarka, publicystka, dramatopisarka. Urodziła się w 1884 roku. Jej pełne nazwisko to Zofia Gorzechowska, primo voto Rygier, z domu Nałkowska. Jej ojciec - Wacław Nałkowski, geograf, socjolog i historyk szybko wprowadził córkę do kręgów intelektualnych i artystycznych stolicy. Jej matka Anna (z domu Šafránková) pochodziła z Moraw. W 1901 roku autorka ukończyła prywatną warszawską pensję dla dziewcząt. Ponieważ w zaborze rosyjskim, na terenie którego mieszkała, kobiety nie mogły uczęszczać na uniwersytet, autorka nie zdobyła formalnego wykształcenia. Dbała jednak o swe wykształcenie, wiele czytając oraz korzystając z wykładów prowadzonych przez Latający Uniwersytet. Studiowała tam historię, geografię, ekonomię i językoznawstwo. Największą część swojej szerokiej wiedzy zyskała dzięki samokształceniu. Nałkowska debiutowała jako poetka – mając 14 lat w Przeglądzie tygodniowym z 1898 roku wierszem Pamiętam. Wiersze swoje zamieszczała w warszawskich czasopismach, m.in. w modernistycznej Chimerze. Szybko jednak porzuciła poezję dla prozy. Jej debiut prozatorski przypada na rok 1904, kiedy to ukazuje się jej powieść Lodowe pola (pierwsza z trylogii Kobiety) drukowana w Prawdzie. Od połowy pierwszej dekady XX wieku publikowała swoje powieści – Kobiety, Książę. Ich tematyka była silnie związana z nurtem młodopolskim – było to najczęściej teoretyzowanie na tematy niemające bliższych związków z rzeczywistym życiem. Z czasem jednak autorka zaczęła coraz większą wagę przywiązywać do strony psychologicznej człowieka, do ludzkich uczuć w różnych sytuacjach życiowych. Momentem zwrotnym w twórczości pisarki był czas pierwszej wojny światowej. Szczególne dążenie do poznania psychiki ludzkiej ujawniła Nałkowska w Charakterach – cyklu szkiców, które kontynuowane były przez wiele lat, pierwsze ukazały się w roku 1922, kolejne – w 1948. W 1904 roku poślubiła Leona Rygiera – poetę i pedagoga. W latach 1906-1907 mieszkała w Kielcach wraz mężem, który tu wydawał Echa Kieleckie. Nałkowska współpracowała przy wydawaniu pisma, drukowała w nim swoje teksty. Wydawcą pisma był Marian Święcki, a finansowali je: drukarz Stanisław Święcki, inżynier Stanisław Kossuth i dentysta Stefan Papiewski. Pierwszy numer Ech Kieleckich ukazał się 13 października 1906 r. Redakcja postawiła sobie za cel szerzenie w społeczeństwie postępu i demokracji, zapewniała także o bezpartyjności pisma. Niestety brak większego poparcia dla szerzonych idei oraz poważne problemy finansowe doprowadziły w końcu do zamknięcia gazety. 21 grudnia 1907 r. w numerze pożegnalnym redakcja stwierdziła, że gazeta ta nie powstała „dla interesu” i dlatego nie schlebiała gustom czytelników. Zofia Nałkowska mieszkając w Kielcach u A. Kossutha, utrzymywała kontakty przyjacielskie z Franciszkiem Loefflerem oraz Stanisławem i Marianem Święckim. Spotykała się także z kielecką działaczką PPS Jadwigą Matkowską, obie miały wspólne idee polityczne. Kielce upamiętniły pisarkę. Jej imieniem nadano nazwę ulicy w 1977 roku na kieleckim osiedlu Uroczysko.

Po pobycie w Kielcach Zofia Nałkowska wyjechała do Krakowa. Od 1922 mieszkała w Warszawie i domu rodzinnym "Górki" pod Wołominem, a także przejściowo pod Wilnem i w Grodnie. W 1922 wyszła za mąż po raz drugi, za byłego bojownika Polskiej Partii Socjalistycznej i dowódcę żandarmerii Legionów J. Jura-Gorzechowskiego, później komendanta Policji Państwowej, z którym rozstała się w 1929 roku. W okresie międzywojennym pracowała dla polskiego rządu, w Biurze Propagandy Zagranicznej. Przez lata była wiceprezesem polskiego PEN-Clubu, działała w Zarządzie Głównym Związku Literatów Polskich, była członkiem Towarzystwa Opieki nad Więźniami Patronat, współzałożycielką grupy literackiej Przedmieście (1933-1937). Działaczka organizacji kobiecych. W 1936 otrzymała Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury. W latach 1939-1944 współdziałała z podziemiem kulturalnym, od 1945 do 1947 roku była posłanką do Krajowej Rady Narodowej, a w latach 1947-1954 posłanką do Sejmu. Nałkowska brała udział w pracach Międzynarodowej Komisji do Badania Zbrodni Hitlerowskiej w Polsce – efektem tej działalności były Medaliony– zbiór opowiadań dokumentujących czas II wojny światowej.

Autorka zmarła w 1954 roku w stolicy. Pochowano ją na warszawskich Powązkach. Nałkowska została nagrodzona wieloma wyróżnieniami. Za swoje najsłynniejsze dzieło okresu międzywojennego – Granicę otrzymała w 1936 roku Państwową Nagrodę Literacką. Powtórnie przyznano jej tę nagrodę w 1953.

Źródło:
„Mała ojczyzna świętokrzyska. Dziedzictwo kulturowe.” – pod redakcją Grażyny Okły, Zakład Wydawniczy SFS, Kielce, 2002
granica.klp.pl/a-5646-2.html#dalej
wikipedia.org/wiki/Zofia_Na%C5%82kowska
portalwiedzy.onet.pl/26558,haslo.html
www.chronologia.pl
Ośrodek Myśli Patriotycznej i Obywatelskiej

Poniżej prezentujemy wypowiedź Zofii Nałkowskiej. Jest to nagrane archiwalne pochodzące ze zbiorów Archiwum Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie.