W skład dóbr arcybiskupich Kurzelów (gm. Włoszczowa) musiał wejść pomiędzy rokiem 1136 a końcem tegoż stulecia, skoro w roku 1254 arcybiskup Fulko, zwany też Pełką, w swoim dworze w Kurzelowie wystawiał dokumenty. W 1260 r. odnotowano Leonarda, kanonika kurzelowskiego, co dowodzi, że już wówczas istnieć musiała tu kolegiata. Pierwotny kościół kolegiacki był drewniany. Patronował mu św. Wojciech, z czego wynika, że obiekt ten powstać musiał w XI albo XII stuleciu. W wieku XIV stary, drewniany obiekt okazał się zbyt mały, toteż Janisław Bogoria Skotnicki, arcybiskup gnieźnieński zbudował około 1360 r. murowaną, gotycką świątynię.
Początkowo kolegiata składała się z kwadratowej nawy ze sklepieniem wspartym na jednym, centralnym filarze, wydłużonego, wielobocznie zamkniętego prezbiterium oraz od północy dwóch zakrystii: kanonickiej i wikariackiej. W 1. połowie XVII stulecia przebudowano je na zakrystię i przedsionek. W tym samym stuleciu dobudowano też od północy kwadratową kaplicę Matki Boskiej, a pod koniec wieku XIX (lata 1887-92) od zachodu dostawiono neogotycką kruchtę.
Być może równocześnie z budową kaplicy Mariackiej, a może dopiero w następnym stuleciu, wzniesiona została dzwonnica. Stoi ona we wschodniej części kościelnego cmentarza. Jest to dzwonnica typu „obronnego”: kwadratowa w podstawie, z nadwieszoną izbicą, górą otwartą. Wykonana w konstrukcji słupowo – ramowej, oszalowana pionowymi deskami, nakryta jest dachem namiotowym o lekko załamanych połaciach. Wiszą w niej cztery dzwony, z których najstarszy, gotycki odlany został w 1412 r. Pozostałe trzy są nieco młodsze, ale z pewnością nie młodsze od dzwonnicy: jeden z wieku XVI i dwa z początków XVII – z 1612 i 1617 roku.
Dzwonnica zawaliła się w 1946 r. Obecna jest rekonstrukcją, wykonaną przy użyciu oryginalnych, dawnych elementów.
Źródło: Roman Mirowski, „Drewniane kościoły i dzwonnice Ziemi Świętokrzyskiej”, 2002 r. RM
Słowniczek:
Gotyk – styl w architekturze i innych dziedzinach sztuk plastycznych (rzeźbie, malarstwie i sztuce sepulkralnej), który powstał i rozwinął się w połowie XII wieku we Francji i swoim zasięgiem objął zachodniochrześcijańską Europę. Powstanie gotyku związane jest z rozwijającą się pod koniec średniowiecza kulturą dworską, rycerską i mieszczańską.
Izbica - najwyższa, nadwieszona kondygnacja w drewnianych dzwonnicach mieszcząca pomieszczenie na dzwony. Z zewnątrz zwykle obita deskami. Na izbicy znajdował się najczęściej dach namiotowy, cztero- lub ośmiopołaciowy, czasem z narożnymi wieżyczkami. Małe okienka umieszczane w izbicy powodowały lepszą emisję dźwięku dzwonu.
Konstrukcja słupowo-ramowa – rozwiązanie stosowane w budownictwie o konstrukcji drewnianej – tak zwany mur pruski, złożone z układu słupów i opartych na nich belek. Całość usztywniają rygle i zastrzały.
Dach namiotowy - dach o trójkątnych połaciach zbiegających się w jednym wierzchołku. Szczególnym przypadkiem takiego dachu jest pokrycie stożkowe.
Źródło: pl.wikipedia.org
Opracowanie: Agnieszka Markiton
Początkowo kolegiata składała się z kwadratowej nawy ze sklepieniem wspartym na jednym, centralnym filarze, wydłużonego, wielobocznie zamkniętego prezbiterium oraz od północy dwóch zakrystii: kanonickiej i wikariackiej. W 1. połowie XVII stulecia przebudowano je na zakrystię i przedsionek. W tym samym stuleciu dobudowano też od północy kwadratową kaplicę Matki Boskiej, a pod koniec wieku XIX (lata 1887-92) od zachodu dostawiono neogotycką kruchtę.
Być może równocześnie z budową kaplicy Mariackiej, a może dopiero w następnym stuleciu, wzniesiona została dzwonnica. Stoi ona we wschodniej części kościelnego cmentarza. Jest to dzwonnica typu „obronnego”: kwadratowa w podstawie, z nadwieszoną izbicą, górą otwartą. Wykonana w konstrukcji słupowo – ramowej, oszalowana pionowymi deskami, nakryta jest dachem namiotowym o lekko załamanych połaciach. Wiszą w niej cztery dzwony, z których najstarszy, gotycki odlany został w 1412 r. Pozostałe trzy są nieco młodsze, ale z pewnością nie młodsze od dzwonnicy: jeden z wieku XVI i dwa z początków XVII – z 1612 i 1617 roku.
Dzwonnica zawaliła się w 1946 r. Obecna jest rekonstrukcją, wykonaną przy użyciu oryginalnych, dawnych elementów.
Źródło: Roman Mirowski, „Drewniane kościoły i dzwonnice Ziemi Świętokrzyskiej”, 2002 r. RM
Słowniczek:
Gotyk – styl w architekturze i innych dziedzinach sztuk plastycznych (rzeźbie, malarstwie i sztuce sepulkralnej), który powstał i rozwinął się w połowie XII wieku we Francji i swoim zasięgiem objął zachodniochrześcijańską Europę. Powstanie gotyku związane jest z rozwijającą się pod koniec średniowiecza kulturą dworską, rycerską i mieszczańską.
Izbica - najwyższa, nadwieszona kondygnacja w drewnianych dzwonnicach mieszcząca pomieszczenie na dzwony. Z zewnątrz zwykle obita deskami. Na izbicy znajdował się najczęściej dach namiotowy, cztero- lub ośmiopołaciowy, czasem z narożnymi wieżyczkami. Małe okienka umieszczane w izbicy powodowały lepszą emisję dźwięku dzwonu.
Konstrukcja słupowo-ramowa – rozwiązanie stosowane w budownictwie o konstrukcji drewnianej – tak zwany mur pruski, złożone z układu słupów i opartych na nich belek. Całość usztywniają rygle i zastrzały.
Dach namiotowy - dach o trójkątnych połaciach zbiegających się w jednym wierzchołku. Szczególnym przypadkiem takiego dachu jest pokrycie stożkowe.
Źródło: pl.wikipedia.org
Opracowanie: Agnieszka Markiton
