Cyganie środkowoazjatyccy stanowią odrębną cygańską grupę. Nie utożsamiają się oni ani z Cyganami z Rosji (Russka Roma), ani z krajów słowiańskich. To, co ich różni to fakt, że przez lata, aż do 1922 roku swobodnie prowadzili nomadyczny lub półnomadyczny tryb życia. Później władza radziecka, budując socjalistyczne społeczeństwo, podejmowała liczne próby zasymilowania Romów z resztą obywateli. Udało się to tylko połowicznie, głównie tam, gdzie powstawały kołchozy i spółdzielnie przemysłowe. Podczas II wojny światowej liczne rodziny cygańskie powróciły do wędrownego trybu życia. Po wojnie, uchwalony w 1956 roku, za rządów Nikity Chruszczowa, dekret zmusił ich do osiedlania się. Część Cyganów ruszyła jeszcze w drogę na przełomie lat 80. i 90., w czasach rozpadu ZSRR oraz zmian polityczno-gospodarczych. A w nowym kapitalistycznym ustroju stali się najbardziej stygmatyzowaną grupą społeczną, dotkniętą licznymi represjami. Wówczas wędrówka stawała się często nie tyle wyborem, ile koniecznością.
Ostracyzm społeczny, represje, fale emigracji i polityka zmierzająca do stworzenia „człowieka radzieckiego” sprawiły, że Cyganie środkowoazjatyccy stali się wspólnotą pozbawioną jednoznacznych wyznaczników tożsamościowych. Gdy migrowali do Rosji czy Europy Wschodniej, nie integrowali się ani z grupą Russka Roma ani z grupami Romów Słowiańskich. Ich wiara w islam również nie do końca pokrywa się z praktykami innych muzułmanów. To wszystko sprawia, że Romowe z Azji Centralnej są grupą wyjątkowo skomplikowaną, jeśli chodzi o ich przynależność etniczną, narodowościową, językową i religijną.
Projekt Doroty Nowak-Baranowskiej, romanistki oraz Bartka Baranowskiego, rusycysty zakłada odwiedzenie miejsc w Kirgistanie, Tadżykistanie i Uzbekistanie, w których żyją Cyganie Luli oraz przeprowadzenia wywiadów na temat m.in. języka, religii, stroju, obyczajów oraz stopnia edukacji i asymilacji z nie-Romami. W podróży są od maja. Dotychczas odwiedzili Karelię, Mongolię, Chiny, Hong Kong i Makau, Laos, Wietnam, Tajlandię, Kambodżę, Malezję, Singapur, Birmę i Bangladesz. Obecnie przebywają w Bangkoku. W drugiej połowie roku ruszają w dalszą podróż, zaczynając od Chin Zachodnich i Tybetu, przez Azję Centralną i Kaukaz, do Europy.
Źródło: Muzeum Narodowe w Kielcach
