Nagrodę po raz pierwszy przyznano w 1901 roku, otrzymał ją francuski poeta Sully Prudhomme. Nazwisko Sienkiewicza figuruje na początku listy laureatów. Pisarz polski otrzymał wyróżnienie przed takimi potęgami literackimi jak Rosja czy Anglia. Na kolejną nagrodę - Władysława Reymonta trzeba było czekać aż dwadzieścia lat. Później długo nie było uznania dla żadnego polskiego pisarza, chociaż co roku pojawiały się polskie nazwiska na listach zgłaszanych kandydatów. Wśród nich byli Maria Dąbrowska, Witold Gombrowicz, Zbigniew Herbert, Tadeusz Różewicz czy Jarosław Iwaszkiewicz.
Fundator nagrody, Alfred Nobel napisał w testamencie, by nagradzać autorów dzieł „wyróżniających się w kategoriach duchowych”. Gdy otrzymał ją autor Quo vadis - nikt nie miał wątpliwości, że trafiła w godne ręce. W przypadku kolejnych nagrodzonych kontrowersji było znacznie więcej. Sprawę szeroko komentowano w prasie, a przebieg sporu będzie można prześledzić na wystawie na podstawie ogromnego wyboru artykułów prasowych.
Choć okoliczności przyznawania nagrody, uważanej za najbardziej prestiżową międzynarodową nagrodę literacką na świecie, budzą coraz więcej podejrzeń i nie ma już dziś wątpliwości, że oprócz oceny dzieł poszczególnych kandydatów, ważną, jeśli nie najważniejszą rolę, odgrywają koniunktury polityczne, dla Polski i Polaków, za każdym razem, było to bardzo ważne wydarzenie.
Na wystawie można będzie zobaczyć wiele wyjątkowych fotografii, dokumentów związanych z Noblistami, wydania ich dzieł, przekłady oraz rękopisy – w tym, wyróżnionej nagrodą powieści Chłopi, a także dyplomy noblowskie i oryginalny, przyznawany Noblistom, medal. Ekspozycja będzie rodzajem scenografii, w której przedmioty należące do pisarzy zderzone zostaną z cytatami z ich twórczości, fotografiami osób, rzeczy i miejsc. Poprowadzi ona widza w świat wyobraźni i intelektualnych inspiracji twórców. Chcielibyśmy również przybliżyć przygotowania wyróżnionych do odbioru nagrody, przypomnieć na podstawie fotografii, filmów i relacji prasowych sam moment jej wręczenia. Zaprezentowana zostanie bardzo ciekawa korespondencja pisarzy z tego okresu, w tym listy Henryka Sienkiewicza do żony, w których bardzo dokładnie relacjonował uroczystości sztokholmskie. W swym przemówieniu sztokholmskim Sienkiewicz nawiązywał do sprawy polskiej. Wyróżnienie otrzymał pisarz reprezentujący kraj, którego od wieku nie było na mapach Europy. W przypadku Czesława Miłosza, wyróżnienie przypadło poecie w kraju rodzinnym zupełnie nieznanemu, którego twórczość funkcjonowała tylko w drugim obiegu. Przemówienia Noblistów, z którymi będzie można zapoznać się na wystawie, miały więc charakter szczególny. W całości przytoczone zostaną również laudacje wygłaszane przez członków Akademii Sztokholmskiej.
Wiersze Wisławy Szymborskiej i Czesława Miłosza będzie można usłyszeć w interpretacji samych autorów.
Kurator: Agnieszka Kowalska-Lasek
Koordynator: Magdalena Klamka
Wystawa będzie prezentowana od 23 kwietnia 2015 roku w Pałacyku Henryka Sienkiewicza w Oblęgorku, oddziale Muzeum Narodowego w Kielcach.
Źródło: Muzeum Narodowe w Kielcach
