Zwyczaj obierania barw jako symboli władzy pojawił się już w średniowieczu. Pewne kolory uważane były za pospolite, pewne za szlachetne, przydające dostojeństwa. Pigmenty pozyskiwano wówczas w sposób naturalny, z roślin, minerałów czy zwierząt. W dawnej Europie jednym z najbardziej wartościowych kolorów był karmazynowy. Receptura wytwarzania tego barwnika dotarła do Polski z Arabii poprzez Włochy. Pigment produkowano z czerwonego pluskwiaka o nazwie czerwiec polski.
Po raz pierwszy biel i czerwień jako polskie barwy narodowe zostały użyte 3 maja 1792 roku, w pierwsza rocznicę uchwalenia Konstytucji. W uchwale Sejmu Królestwa Polskiego z 7 lutego 1831 napisano o barwach narodowych: „Izba Senatorska i Izba Poselska, po wysłuchaniu Wniosków Komisji Sejmowych, zważywszy potrzebę nadania jednostajnej oznaki, pod którą winni się łączyć Polacy, postanowiły i stanowią: Kokardę Narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym”.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości ponownie biel i czerwień zostały uznane za narodowe barwy. 1 sierpnia 1919 roku Sejm przyjął ustawę, w której postanowiono, że „za barwy Rzeczypospolitej Polskiej uznaje się kolor biały i czerwony w podłużnych pasach równoległych, z których górny – biały, dolny zaś – czerwony”. Prawo to jednak nie określało jeszcze odcieni barw. Uregulowano to dopiero w 1921 roku w wydanej przez Ministerstwo Spraw Wojskowych broszurze pt. „Godło i barwy Rzeczypospolitej Polskiej”. Zalecono, aby tkaniny przeznaczone na narodowe flagi barwić na kolor karmazynowy. W grudniu 1927 roku, rozporządzeniem Prezydenta RP, odcień ten zmieniono na cynober, tzw. chińską czerwień, lekko pomarańczową. Po II wojnie światowej polska flaga wyglądała tak samo jak w II Rzeczpospolitej, co określał specjalny dekret z 1955 roku.
Dzisiejsza flaga oraz barwy narodowe zostały ustalone w ustawie z dnia 31 stycznia 1980 roku o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych. W dokumencie po raz pierwszy precyzyjnie opisano odcienie polskiej flagi państwowej. Ustawa ta określa także, iż biel polskiej flagi nie jest śnieżnobiała. Kolor biały na fladze polskiej przypomina bardziej kolor srebrnobiały czy szary. Obowiązująca flaga Rzeczypospolitej Polskiej jest prostokątem podzielonym na dwa poziome pasy - biały u góry i czerwony na dole. W symbolice polskiej flagi biel pochodzi od bieli orła, będącego godłem Polski, i bieli Pogoni - rycerza galopującego na koniu, będącego godłem Litwy. Oba te godła znajdują się na czerwonych tłach tarcz herbowych. Na fladze biel jest zawsze u góry, ponieważ w polskiej heraldyce ważniejszy jest kolor godła niż tła. Dopuszcza się także wieszanie flagi w formie pionowej wstęgi - barwa biała powinna znajdować się po lewej stronie.
Od 1955 dwa rodzaje flag są w Polsce nazywane flagą państwową. Oprócz flagi biało-czerwonej istnieje jeszcze flaga z godłem Polski. Flagę tę także ustanowiono 1 sierpnia 1919 i początkowo przeznaczono dla polskich poselstw, przedstawicielstw dyplomatycznych i konsulatów oraz statków handlowych. W latach 1928-1938 była tylko banderą handlową. Od 1938 używają jej polskie instytucje państwowe za granicą. Dekret z 7 grudnia 1955 potwierdził ten zakres używania flagi, rozszerzając go na lotniska cywilne, porty lotnicze oraz polskie samoloty komunikacyjne za granicą. Ustawa z 31 stycznia 1980 rozszerzyła zakres używania flagi także na kapitanaty i bosmanaty portów. Rysunek orła w czerwonym tle na białym pasie flagi zmieniał się wraz z urzędową zmianą godła państwowego, a obecny wzór herbu pochodzi z 9 lutego 1990.
Aktualnie flagę państwową z godłem Rzeczypospolitej Polskiej podnoszą przedstawicielstwa dyplomatyczne, urzędy konsularne oraz inne oficjalne przedstawicielstwa i misje za granicą na budynkach lub przed budynkami ich siedzib urzędowych, a także kierownicy tych przedstawicielstw, urzędów i misji na swych rezydencjach i środkach komunikacji – w wypadkach przewidzianych w prawie i zwyczajach międzynarodowych, cywilne lotniska i lądowiska, cywilne samoloty komunikacyjne podczas lotów za granicą, kapitanaty portów – na budynkach lub przed budynkami stanowiącymi ich siedziby urzędowe, polskie statki morskie jako banderę, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami szczególnymi.
Znieważenie, niszczenie, uszkadzanie lub usuwanie Flagi Polski to występek zagrożony karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności do roku. Art. 137 § 1 Kodeksu karnego w tym samym zakresie obejmuje ochroną godło, sztandar, chorągiew, banderę, flagę lub inny polski znak państwowy.
Konstanty Ildefons Gałczyński
"Pieśń o fladze"
Jedna była - gdzie? Pod Tobrukiem.
Druga była - hej! Pod Narvikiem.
Trzecia była pod Monte Cassino,
A każda jak zorza szalona,
biało-czerwona, biało-czerwona!
czerwona jak puchar wina,
biała jak gwiezdna lawina,
biało-czerwona.
Zebrały się nocą flagi.
Flaga fladze dodaje odwagi:
- No, no, nie bądź taka zmartwiona.
Nie pomogą i moce piekła:
jam ciebie, tyś mnie urzekła,
nie zmogą cię bombą ni złotem
i na zawsze zachowasz swą cnotę.
I nigdy nie będziesz biała,
i nigdy nie będziesz czerwona,
zostaniesz biało-czerwona
jak wielka zorza szalona,
czerwona jak puchar wina,
biała jak śnieżna lawina,
najukochańsza, najmilsza,
biało-czerwona.
Tak mówiły do siebie flagi
i raz po raz strzelił karabin,
zrobił dzirę w czerwieni i w bieli.
Lecz wołały flagi: - Nie płaczcie!
Choćby jeden strzępek na maszcie,
nikt się zmienić barw nie ośmieli.
Zostaniemy biało-czerwone,
flagi święte, flagi szalona,
nie spoczniemy biało-czerwone,
czerwone jak puchar wina,
białe jak śnieżna lawina,
biało-czerwone.
O północy przy zielonych stolikach
modliły się diabły do cyfr.
Były szarfy i ordery, i muzyka
i stukał tajny szyfr.
Diabły w sercu swoim głupim, bo niedobrym
rozwiązywały biało-czerwony problem.
Łkała flaga: - Czym powinna
zginąć, bo jestem inna?
Bo nie taka... dyplomatyczna,
ta od mgieł i od tkliwej rozpaczy,
i od serca, które nic nie znaczy,
flaga jak ballada Szopenowska,
co ją tkała sama Matka Boska.
Ale wtedy przyszła dziewczyna
i uniosła flagę wysoko,
hej, wysoko, ku samym obłokom!
Jeszcze wyżej, gdzie się wszystko zapomina
jeszcze wyżej, gdzie jest tylko sława
i Warszawa, moja Warszawa!
Warszawa jak piosnka natchniona,
Warszawa biało-czerwona,
czerwona jak puchar wina
białą jak śnieżna lawina
biało-czerwona,
biało-czerwona,
Ohej, biało-czerwona.
Źródło:
Ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych
