Wystawa „Ludzie z fabryki porcelany” została przygotowana w ramach projektu o tym samym tytule, w wyniku realizacji którego powstał serwis „Ślad człowieka”. Łączy on badania antropologiczne z krytycznym dizajnem i jest realizowany przez antropolożkę Ewę Klekot i ceramika Arkadiusza Szweda.
Serwis „Ślad człowieka” to naczynia należące do zestawu Rococo, produkowanego w Ćmielowie od XIX wieku i świetnie znanego odbiorcom ćmielowskiej porcelany. Powstał na fabrycznej linii produkcyjnej i został wykonany przez robotników pracujących w rękawiczkach, których palce zanurzono w solach kobaltu. Ślad ich dotyku pozostaje prawie niewidoczny aż do czasu wypału, gdy kobalt staje się ciemnoniebieski. W ten sposób porcelana stołowa zachowuje dotyk rąk pracownika, ujawniając rolę „czynnika ludzkiego” w produkcji przemysłowej.
Arkadiusz Szwed tłumaczy, że projekt pokazuje, jak ważny jest człowiek w fabryce, ponieważ powstała porcelana jest wynikiem ludzkiej pracy, a ludzki dotyk jest częścią całego procesu produkcyjnego. Poprzez ślady kobaltu chciałem pokazać pracę osób stojących za kulisami, zaangażowanych w proces i poniekąd oddać im hołd – mówi ceramik.
Gładka, lśniąca porcelana kojarzy się z czystością i doskonałością. Gdy palce albo wargi pozostawią na niej ślad, staramy się go wytrzeć, usunąć, przywrócić doskonałość, ukryć dowody kontaktu z niedoskonałą ludzką cielesnością. Nie chcemy wiedzieć, kto i ile razy przed nami filiżankę dotykał – dodaje Ewa Klekot, antropolożka i kuratorka wystawy.
Głównym celem projektu badawczego była krytyczna analiza społecznej konstrukcji relacji człowiek-technologia, systemów wartościowania różnych rodzajów pracy wykonywanej przez ludzi i nie-ludzi oraz wiedzy i umiejętności potrzebnych do jej wykonywania. Porcelana bywa zwykle traktowana jako przedmiot kolekcjonerski lub dizajnerski i ceni się ją za wartości estetyczne. Mniej uwagi natomiast poświęca się procesowi produkcji, a także społecznemu konstruowaniu jej znaczeń. Wskazanie roli różnego rodzaju wiedzy i umiejętności potrzebnych do wytworzenia porcelanowych naczyń może ułatwić zrozumienie wszystkich uczestników procesu ich powstawania, a także zachęcić użytkownika porcelanowej filiżanki do bardziej krytycznej refleksji.
Serwis „Ślad człowieka” został wykonany w fabryce porcelany w Ćmielowie – jednej z najstarszych fabryk ceramicznych Polsce, która obecnie jest własnością spółki Polskie Fabryki Porcelany Ćmielów i Chodzież S.A., należącej do grupy „Wistil”. Fabryka, założona w 1790 roku, od 1838 roku zajmuje się produkcją porcelany.
Projekt „Ludzie z fabryki porcelany” jest finansowany przez polskie Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach Narodowego Programu Rozwoju Humanistyki.
Wernisaż wystawy „Ludzie z fabryki porcelany” odbędzie się w niedzielę, 22 września o godzinie 16 w Pałacu Wielopolskich w Częstocicach – oddziale Muzeum Historyczno-Archeologicznego w Ostrowcu Świętokrzyskim. Ekspozycję będzie można zwiedzać do 5 stycznia 2025 roku.
Źródło: Muzeum Historyczno-Archeologiczne w Ostrowcu Świętokrzyskim
