Jan Rokita, Bogdan Klich, Jacek Rakowiecki, Jarosław Guzy, Konstanty Miodowicz, Artur Dmochowski. A także Bronisław Wildstein, Jan Polkowski, Andrzej Mietkowski i niesławnej pamięci Lesław Maleszka. To daleko niepełna lista nazwisk, łącząca ludzi, którzy brali aktywny udział – w charakterze jego twórców, doradców i, także, donosicieli – w powstaniu i działalności Niezależnego Zrzeszenia Studentów w Krakowie w jego pierwszym okresie, w latach 1980/1981. Obszerny zbiór dokumentów na ten temat wydał właśnie IPN wspólnie z wydawnictwem Arcana.
Pierwszy NZS, bo tak się zwykło mówić o tym działającym w latach 1980-81, był obok Solidarności główną opozycyjną siłą polityczną i sprawczą zmian dokonujących się wówczas w Polsce. Znacznie radykalniejszy od swej „starszej siostry” był też dla władz trudnym przeciwnikiem. Jego kształt, jak w Krakowie, w dużej mierze kształtowali starsi koledzy ze Studenckich Komitetów Solidarności, którzy swoją walkę o demokratyczną Polskę rozpoczęli kilka lat wcześniej. NZS łamał dotychczasowy monopol PZPR i związanych z nią organizacji na wyższych uczelniach. Otwierał alternatywne możliwości działalności, pokazywał jej kierunki.
Wydany właśnie zbiór dokumentów, poprzedzony szkicem Henryka Głębockiego, pokazuje z różnych perspektyw działalność NZS. Są dokumenty wytworzone przez studentów z NZS i SZSP, różne środowiska i organizacje opozycyjne, Solidarność, rektoraty i dziekanaty krakowskich uczelni, komitety partyjne i inne ośrodki władzy. Duży segment dokumentów – choć daleko niepełny, bo archiwa zostały mocno przetrzebione, został wytworzony przez policję polityczną i jej donosicieli.
Jak napisali w nocie wydawniczej redaktorzy tomu, pomysł przygotowania wyboru źródeł na temat NZS w Krakowie wyszedł od jego aktywnego niegdyś działacza, a później wybitnego historyka i prezesa IPN, tragicznie zmarłego w katastrofie smoleńskiej prof. Janusza Kurtyki. I jego pamięci praca została dedykowana.
Źródło: IPN
