Jeśli miejscowość nosi nazwę „Umer”, to należy mówić „Umera” czy „Umeru”?
W pytaniu chodzi zapewne o wieś Umer w gminie Zagnańsk w powiecie kieleckim. Teoretycznie w dopełniaczu poprawne mogą być aż cztery formy: Umera, Umeru, Umra, Umru. Zacznijmy od końcówki fleksyjnej – to, czy wystąpi końcówka -a czy -u, zależy tylko od lokalnej tradycji językowej i zwyczaju przyjętego na danym obszarze. Nie ma reguły gramatycznej, która regulowałaby tę kwestię. Widać to nawet w odmianie nazw dużych i znanych miast. Jeżeli porównamy nazwy Berlin i Londyn, okaże się, że mają one kilka cech wspólnych: 1. należą do tej samej kategorii znaczeniowej (są nazwami miast, a nawet stolic), 2. mają ten sam rodzaj gramatyczny (męski), 3. zakończone są tą samą spółgłoską (n). Można więc się spodziewać, że odmiana będzie identyczna. Jednak jedziemy do Berlina, ale do Londynu, a „powinniśmy” – do Berlina i Londyna albo do Berlinu i Londynu. Ale tak nie mówimy. Ta sama zasada dotyczy nazw polskich miejscowości.
Zgodnie z zaleceniami Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych, której ustalenia są obowiązujące, mają bowiem status normy urzędowej i językowej, poprawna forma to Umeru (przymiotnik umerski). Jednak na przykład nazwa wsi Ceber (miejscowość w gminie Bogoria, powiat staszowski), która również zakończona jest na -er, ma inną odmianę – Cebra (przymiotnik cebrowski). Różnice są dwie: pierwsza dotyczy końcówek -u, -a (Umer-u, ale Cebr-a), druga związana jest z zachowaniem lub pominięciem samogłoski e przed r w temacie fleksyjnym – Umeru, a nie Umru; Cebra, a nie Cebera. Jest to zjawisko zupełnie naturalne, które możemy zilustrować odmianą wielu rzeczowników pospolitych rodzaju męskiego. Jedne z nich zachowują e przed r w odmianie (np. kamerdyner – kamerdynera, laser – lasera, szkuner – szkunera), w innych e zostaje pominięte (np. plaster – plastra, magister – magistra, sweter – swetra).
Porad językowych udziela prof. dr hab. Marek Ruszkowski – językoznawca, autor ponad 230 publikacji, w tym 12 książek, pracownik naukowy Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, rzeczoznawca podręczników szkolnych Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Pytania do prof. Marka Ruszkowskiego prosimy przesyłać na adres: pik@wdk-kielce.pl (w tytule prosimy zaznaczyć „Porady językowe”).
W pytaniu chodzi zapewne o wieś Umer w gminie Zagnańsk w powiecie kieleckim. Teoretycznie w dopełniaczu poprawne mogą być aż cztery formy: Umera, Umeru, Umra, Umru. Zacznijmy od końcówki fleksyjnej – to, czy wystąpi końcówka -a czy -u, zależy tylko od lokalnej tradycji językowej i zwyczaju przyjętego na danym obszarze. Nie ma reguły gramatycznej, która regulowałaby tę kwestię. Widać to nawet w odmianie nazw dużych i znanych miast. Jeżeli porównamy nazwy Berlin i Londyn, okaże się, że mają one kilka cech wspólnych: 1. należą do tej samej kategorii znaczeniowej (są nazwami miast, a nawet stolic), 2. mają ten sam rodzaj gramatyczny (męski), 3. zakończone są tą samą spółgłoską (n). Można więc się spodziewać, że odmiana będzie identyczna. Jednak jedziemy do Berlina, ale do Londynu, a „powinniśmy” – do Berlina i Londyna albo do Berlinu i Londynu. Ale tak nie mówimy. Ta sama zasada dotyczy nazw polskich miejscowości.
Zgodnie z zaleceniami Komisji Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych, której ustalenia są obowiązujące, mają bowiem status normy urzędowej i językowej, poprawna forma to Umeru (przymiotnik umerski). Jednak na przykład nazwa wsi Ceber (miejscowość w gminie Bogoria, powiat staszowski), która również zakończona jest na -er, ma inną odmianę – Cebra (przymiotnik cebrowski). Różnice są dwie: pierwsza dotyczy końcówek -u, -a (Umer-u, ale Cebr-a), druga związana jest z zachowaniem lub pominięciem samogłoski e przed r w temacie fleksyjnym – Umeru, a nie Umru; Cebra, a nie Cebera. Jest to zjawisko zupełnie naturalne, które możemy zilustrować odmianą wielu rzeczowników pospolitych rodzaju męskiego. Jedne z nich zachowują e przed r w odmianie (np. kamerdyner – kamerdynera, laser – lasera, szkuner – szkunera), w innych e zostaje pominięte (np. plaster – plastra, magister – magistra, sweter – swetra).
Porad językowych udziela prof. dr hab. Marek Ruszkowski – językoznawca, autor ponad 230 publikacji, w tym 12 książek, pracownik naukowy Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, rzeczoznawca podręczników szkolnych Ministerstwa Edukacji Narodowej.
Pytania do prof. Marka Ruszkowskiego prosimy przesyłać na adres: pik@wdk-kielce.pl (w tytule prosimy zaznaczyć „Porady językowe”).
