Stanisław Wawrzyniec Staszic– działacz oświeceniowy, pisarz i publicysta, filozof i tłumacz, geograf i geolog, ksiądz. Urodził się 6 listopada 1755 r. w Pile, zmarł 20 stycznia 1826 r. w Warszawie. Po ukończeniu szkół w Poznaniu, uzyskał święcenia i został duchownym. Dalsze wykształcenie zdobywał w latach 1779-1781 we Francji i Niemczech. Jeszcze dwukrotnie, w latach 1790-1791 oraz 1794-1797, wyjeżdżał za granicę. Według kroniki parafii pod wezwaniem św. Katarzyny w Czernięcinie, w latach 1788-1791 był proboszczem w Turobinie. Stanisław Staszic był wychowawcą synów eks-kanclerza Andrzeja Zamoyskiego. W celach naukowych podróżował po kraju, prowadząc badania geologiczne. Pełnił funkcje państwowe i społeczne. Pisarz był jednym z czołowych reformatorów i uczonych polskiego oświecenia. Filozof, głoszący monistyczną koncepcję rozwoju świata. Działał na rzecz poprawy położenia chłopów. W 1812 r., w folwarku Jarosławiec (koło Uchania) założył Hrubieszowskie Towarzystwo Rolnicze, stając się tym samym prekursorem w dziedzinie spółdzielczości w Polsce. Był zwolennikiem gruntownych reform systemowych w I Rzeczypospolitej, w okresie Sejmu Wielkiego wspierał piórem zmiany przeprowadzane przez parlament. Od 1808 r. był prezesem Towarzystwa Przyjaciół Nauk, po 1818 roku założył Towarzystwo Rolnicze w Hrubieszowie. W latach 1807-1812 był członkiem Izby Edukacyjnej, od 1815 Komisji Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, członkiem Rady Stanu Królestwa Polskiego. Był współorganizatorem szkoły uniwersyteckiej w Warszawie (1816) oraz Szkoły Akademiczno-Górniczej w Kielcach. Odegrał ważną rolę w rozwoju przemysłu, działając także jako geolog i badacz natury. Naśladował w ten sposób poniekąd dokonania swego rówieśnika - hrabiego Fryderyka Redena na Górnym Śląsku. W latach 1816-1824 pełnił funkcję dyrektora generalnego Wydziału Przemysłu i Kunsztów Królestwa Kongresowego. Przygotował wówczas plan rozbudowy Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Odkrył złoża węgla kamiennego na terenie obecnej Dąbrowy Górniczej i zainicjował tam budowę kopalni. Z inicjatywy Staszica powstało wiele obiektów przemysłowych, m.in. pierwsze w Królestwie Polskim huty cynku (4 huty o wspólnej nazwie "Konstanty" – 1816-1822) oraz ośrodki hutnictwa żelaza. Jest patronem Akademii Górniczo - Hutniczej w Krakowie. Staszic został pochowany na terenie należącego do Wyższego Metropolitalnego Seminarium Duchownego kościoła pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w parafii bł. Edwarda Detkensa (dawny kościół Kamedułów), znajdującego się na warszawskich Bielanach.
Prace:
• Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego (1787)
• Przestrogi dla Polski (1790)
• O ziemorództwie gór dawnej Sarmacji, potem Polski (1805)
• O ziemorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski (1815)
• O przyczynach szkodliwości Żydów (1818)
• Ród Ludzki (1819-1820)
• był tłumaczem Iliady (1815)
• Tłumaczenie Epok Natury Buffona (1786)
Źródło:
www.muzeumstaszica.ipila.pl/muzeumstaszica/staszic.html
wikipedia.org/wiki/Stanis%C5%82aw_Staszic
www.ksp.lanet.wroc.net/staszic.htm
www.ksiaznica.szczecin.pl
