Katarzyna Zaborowska urodziła się 25 grudnia 1879 r., zmarła 5 maja 1967. Ze względu na trudną sytuację materialną rodziny, wychowywała się u obcych ludzi. Czytać nauczyła się od innych, pisać nie potrafiła nigdy. Do końca borykała się z pracą, niedostatkiem i niepowodzeniami losu. W wypowiedzi z 1957 roku mówiła o sobie: „Pisać nie umiem, bom jes nieucona, rodzice mnie nie uceli, bom beła za biedno. Moje zycie to marne beło, jo to tak bełam na wychowku… Jakem posła na wychowek, to miałam siódmy rok… Na wsi nie beło skoły, jezeli tko beł lepi ucony to uceł po kryjomu we swoim domu. uOjciec to pragnoł zebym sie uceła…”. Jednak to za sprawą m.in. Kaśki spod Łysicy jej rodzinny Wilków nazywany jest doliną poetów ludowych.
Twórczość poetki do jej 77 roku życia znali jedynie najbliżsi. Dopiero podczas badań dialektologicznych Wandy Pomianowskiej dzieła ludowej twórczyni poznali inni. W 1978 r. nakładem Ludowej Spółdzielni Wydawniczej ukazał się pierwszy tomik wierszy Katarzyny Zaborowskiej „O ojczyznę troska”.
KUKAJ KUKUŁECKO
Kukaj kukułecko, słuchomy cie wsyscy,
Słyso cie z daleka, ale lepi bliscy.
Kukojze nom jesce, bo tego za mało,
I powiedz nom prowde, jak się z tobom stało.
Bo legenda mówi, ześ ty z panny młody,
Bo piórka na sobie mos takze do mody.
Beło ci wesoło z gościami przy stole,
Teroz musis fruwać do lassa bez pole.
Po pedlach, po bukach skrzydełkami dmuchać,
Do Świetogo Jana bez przystanku kukać.
Biedna kukułecko, jezdeś na pokucie,
Prośze Pana Boga uo downiejse zycie.
Powiedz kukułecko, kto ci co w tym winien,
Co cie z panny młody we ptoska zamienieł.
I tego nie wiemy, chato cie tak uustrojeł,
By ci było ładnie piórka przyuozdobieł.
Jezdeś kukułeczkom pewnie z woli boży,
To ciebie Pon Jezus głodem nie umorzy.
Wg legendy: Pan Jezus z apostołami przyszedł do domu, w którym była panna młoda. Zamiast zaprosić przybyłych, schowała się w komorze i zawołała: „A ku ku!”. Zamieniła się w kukułkę, jedynego ptaka nie wysiadującego piskląt.
ZOL MI WOS PTOSKOWIE
Zol mi wos ptoskowie, co tak przemorzocie,
Bo i domku swego zagrzać się ni mocie.
Bo ptosek jes biedny, ni mo nic włosnego,
Tylo co uopatrznoś upuści lo niego.
Ptosek podskakuje, wsystkiego się boi,
Wybije sie w góre, ptasio mine stroi.
Zydźcie sie ptoskowie i dobudźcie głosy,
Śpiewajcie Maryji pod same niebiosy.
A uóna wom za to miełosierno bedzie,
To uopatrznoś swojo rozsypie wom wsedzie.
Gniezdzo sie ptoskowie w nasy uokolicy,
Śpiewajo po sadach i w lessie Łysicy.
To i nad ptoskami trza mieć zmiłowanie,
Bo ptosek świergoce: Dziekuje Ci, Boże,
Ze nos zywis, Panie.
ŚPIEWOJ SKOWRONECKU
Śpiewoj skowronecku przez nos wyglodany,
Bo twój śpiew przyjemny jes nom pozowany.
Spowij skowroneczku, bo śpiwos załośnie,
Bo twój głosik mieły wrózy nom uo wiośnie.
Bo śpiewem skowronka to sie kozden ciesy,
Ze skowronek przybeł, to się wiosna śpiesy.
Powiedz skowroneczku, gdzieś w zimie przebywał,
Coś sie nie zamrozieł ani nie zaginoł.
Wybrołeś semiejsce ,coś sie schowoł,
Pewno sie i Pon Bóg tobom uopoiekowoł.
Mieły skowronecku, chocioz jezdeś bury,
Wyśpiewujes pieknie, wijes sie pod chmury.
Mieły skowronecku, nie śpiewojze w górze,
uOpuśze sie na dół, bobyś zginoł w chmurze.
Bedzies nom tu śpiewoł uod rana do nocy,
Póki słońce świeci, dotkod sie nie zmrocy.
Śpiewoj skowronecku i na chwałe Bogu,
To cie będzie zywieł, ze nie zginies z głodu,
Byś na drugi rocek znów do nos powrócieł,
Bobyś niejednego uo siebie zasmucieł.
Jak bedzies uodchodzieł strzepni skrzydełkami,
uUkłoń sie niziutko, pozegnoj sie z nami.
ZIMA
Przesło lato, jesień jidzie,
Za jesieniom zima przydzie,
Chtórom sie nikt nie uuciesy,
Bo za zimom i mróz śpiesy.
Srogo zimo,
Dokucać nom bedzies moze,
To bedziemy wsyscy wolić,
Abyś wpadla dno w morze.
Bo zima ni mo litości,
Mrozi ludzi ez do kości,
Mrozi rece, mrozi nogi,
Kozden sepce: Jezus drogi
Zmiełuj sie just nad nami,
Daj nom słonko z promieniami,
Abby nom świecieło jasno,
To i mrozy predko zgasno.
Dobry Boże, słodki Panie,
Jak ty kozes, tak sie stanie.
I wiesna predko pośpiesy,
Chtórom sie kozden uuciesy.
I skowronek se zaśpiewo,
Bo uón w wieśnie miełoś miewo,
Skrzydełkami w górze chwyto
I z nami sie z wiesnom wito.
NASE LASSY
uOj kochane lassy,
Co sie kwiejo wkoło,
Chto sie spor-zi na las,
To mu jes wesoło.
uO kochane lassy,
Co w Polsce wyrosły,
Pon Bóg je hoduje,
Co lo nos nie poschły.
uO kochany lessie,
Coś nom tyli wyrós,
Lo nas na pozytek,
Bez ciebie ani rus.
uO kochane lassy –
Partyzantów schrony,
Co sie uukrywały
Podcas z Miemcem wojny.
uO kochane lassy
Rośnicie nareście,
Aby partyzanty
Miały do wos weńście.
uO wy drogie lassy,
Ty uojcyzno nasa,
Na chtóro catuje
Ta miemiecko rasa.
I myśli uo tobie
Jak we dnie, tak w nocy,
Z który strony jakby
Na ciebie naskocyć.
I myśli uo tobie,
Aze głowom kreci,
Do ciebie uojcyzno
Nabiero se checi.
Z ty wielki chciwości
Ruso sie i drapie,
A i broń do boju
Trzymo w swoi łapie.
Momy cie uojcyzno,
Jak pieknego kwiata,
Nie domy cie wrogowi
I za skarby świata.
Bo jakby cie brali,
Wyńdo wsystkie chlopy,
Młóciełyby wroga
Jak cepami snopy.
GŁOS PUSCY JODŁOWY
Niek mi wolno będzie porozmowiać z wami,
Z temi, co się cieso memi widokami.
A kce wom uoznajmić, ze jezdem Łysica,
Niedaleko Łyso, nizso ma siostrzyca.
Siedziba tu lepso niż królewskie trony
I trwo dosyć długo, lot nawet miliony.
Cy mi coś dorówno w stroju i uurodzie?
A chto tak wywrózy uo descu, pogodzie?
Juz mnie znocie dobrze, gdy sie w mgłe uowine,
Wycuwocie sybko, jako kryje mine.
Wiec sie do wos zwracom i młodzi, i starzy,
Targać mnie ze wsech stron niek sie nicht nie wazy.
Zwozojcie na lata, na mojewysługi,
Na mom miełoś ku wom, a wase wycugi.
Jo was tak przytulom swemi ramionami,
Chtóre się ez kóńco za Słupiom, Kielcami.
To jo przecie przez miełoś swom do Langiewica
Schowałam go dobrze, bom pusca dziewica.
Dałam i schronienie ksiedzu Ściegiennemu,
Kiedy kcioł sie wymknoć gniewowi carskiemu.
Ze sie tak rozwodze, niek wos to nie nudzi,
Niek sie w wos, mieskańcy, coś z miełości budzi.
Nie widze tu granic, wom mieło jes pustka,
Płaci za to wsystko ta niewdziecność ludzko.
uOj wy moje buki, wy jedle i lassy,
co głowe mi stroić miałyście na casy!
Gdzie sie to podziało, gdzie powoli zniko?
Cy chtóre z wos tutaj w to złodziejstwo wniko?
Ty moja zwierzyno: dziki, lisy, sarny,
Jo goło zostane, wiec zywot mój marny.
Jednego jo tylko scerze pokochałam,
uÓn lo mnie, jo jemu serce swe uoddałam,
beł ci to Stefanek, nazwisko Zeromski,
A pochodzieł z Ciekot, tu pobliskiej wioski.
Mino długie lata, w co jo mocno wierze,
Nie uur-ze takiego, co by kochoł scerzy.
I wy stod mieskańcy, i wy skodś turyści,
Bodźcie mi ślachetni, a nie egoiści,
Nie uujmujcie z tego, co zdobi i stroi,
Co dumom narodu, rany nase goi.
Jom jes polsko góra, jo stoje na strazy,
Niek narodom pokój, nie wojna sie marzy.
Jo tyle pamietom ty godki Łysicy,
Nazywom sie Kaśka z tejze uokolicy.
PODZIEKA ZA STWORZENIE ŚWIATA
Dziękujemy Ci, uo Boże,
ześ stworzeł piekny świat,
Bo kozdemu jes przyjemny
jak kwitnocy, wonny kwaiat.
I uustrojełeś go w przecudno przyrode,
A do uuzytku stworzełeś i wode.
I dałeś nom słońce, żeby nom świecieło,
Żeby na tym świecie tyz nom widno beło.
I gwiozdy błyskoco, jak iskry w błekicie,
I uóne nom teroz uumielajo zycie.
Wschodzi także jasno i poranno zorza,
Wsystko przecie lo nos robi kwala Boża.
Dziękujemy Ci,Jezus, za Twe wsystkie dary,
Bo nom ich uudzielos prawie ez bez miary.
My niegodni tego, bo my grzesni ludzie,
Niek nasa podzieka przed tron Boga pódzie.
PODZIWIOMY PANIE BOŻE
Podziwiomy Panie Boże
To piekno przyrody:
Pola, lassy, łoki,
Niezgłebione wody,
Ślońce, ksiezyc, gwiozdy,
Śnieg, wiatr i desc kozdy.
Wsystko co uod wieku
Także bez semranio,
Wcios Bogu posłosne
Spelnio swe zadania.
Tyle masyn róźnych
Psuje sie na świecie,
A Boza masyna
Nie psuje sie, przecie.
Nitk ji nie smaruje,
Nitk ji nie uulepso,
Uóna doskonało
I uóna jes pierso.
A cłowiek wedle Boga
Jak się zachowuje?
Cy swe uobowiozki
Wiernie wykonuje?
Cy idzie tym torem
Jako ten świat cały,
Cy robi przeciwnie
Chocioz taki mały?
Bojak zeńdzie z toru
Cłowiek i rodzina,
To przeńdzie na naród
Niesceścia godzina.
Bo zakwitnie spokój
Na świecie na stałe,
Gdy będziemy zgodni
Dbać uo Bozo kwałe.
PODZIEKA ZA STWORZENIE ŚWIATA
Dziękujemy Ci, uo Boże,
Ześ stworzeł piekny świat,
Bo kozdemu jes przyjemny
Jak kwitnocy, wonny kwiat.
I uustrojełeś go w przecudno przyrode,
A do uuzytku stworzyłeś i wode.
I dałeś nom słońce, żeby nom świecieło,
Żeby na tym świecie tyz nom widno beło.
I gwiozdy błyskoco jak iskry w błekicie,
I uóne nom teroz uumielajo zycie.
Wschodzi także jasno i poranno zorza…
Wsystko przecie lo nos robi kwała Boża.
Dziękujemy Ci, Jezus, za Twe wsystkie dary,
Bo nom ich uudzielos prawie ez bez miary.
My niegodni tego, bo my grzesni ludzie,
Niek nasa podzieka przed tron Boga pódzie.
uO PIJOKACH
Posłuchojcie prose, jeśli wiedzieć chcecie,
Jak przód ludzie zeli na tym bozym świecie.
Jedna koło drugi korcmy fundowali,
Niechtóre drewniane, wiecy - murowali.
A do nik sie ludzie predko nauuceli,
Bo sie nojiwiecy ze sobom raceli,
Siedzieli uod rana do godziny trzeci,
A domu płakały głodne jejich dzieci.
I chodziły smutne, tak jakby sieroty,
Bo wsystko przepieli uojcowie – niecnoty.
Jak się uuroceli, to zapłakoł jeden:
Miołem kunie, woły,
Także i krów siedem,
Ciesełem sie wsystkiem,
Bo mi ładnie rosło,
A teroz nic ni mom,
Bo do korcmy wesło.
A późni zaśpiewoł:
Niescesno wódecko,
Pocózem cie pijoł,
Wsystkom przemarnowoł,
Zonem swojo bijoł.
Wsystko mi to winny,
Te moje smomsiady,
Co zem z nimi pijoł –
Wysedem na dziady!
Ale jo sie i tak
Nie dom swoji biedzie,
Wezme torbe w reke
I póde z niem wsedzie.
To cóz, ze kumoter do ludzi uodleci,
Ale sie zostano w domu głodne dzieci.
I bede im znosieł
Po pełnym torbisku,
Bedom miały co jeś,
Az zanadto w zysku!
Sła zem do kościoła, a w korcmie hałasy,
Słychać beło skrzypki, beben i tyz basy.
Hulali, śpiewali, ze az bez pamieci,
Bo zły duch do tego dodawoł im checi.
Cieseł sie dioblisko, bo tego za wiele,
Bo przecieć grzeseli, bo beło w niedziele…
I tak sie przód działo w nasy uokolicy,
Wsystkiego nie pamietom –
Kaśka spod Łysicy.
uO ZEROMSKIM
Posłuchojcie prose, uo ty miejscowości,
W chtóry sie nozwisko Zeromskiego mieści,
I pamietnik na ni tyz sie zostoł jego,
Chto idzie, to spómni miejsce Zeromskiego.
Beło mu przyjemnie i bardzo wesoło,
Ptoskowie śpiewały przy dworku wokolo,
Bo dworek uojca stał przy mały dolinie,
W chtóry woda rzekom bez przestonku płynie.
A Stefon Zeromski beł troche swawolny,
To kcioł, aby beł uod nauki wolny,
A uojciec go prosieł wszystkiemy siełami,
Jakze byś wyglodał pomiedzy gościami?
A Stefon Zeromski doł słówko powoli:
Niek uomnie tatusia już głowa nie boli!
Koze ci się ucyć, to ci na złe nie kce,
Bo cłowiek nieuu cony to jes w póniewierce.
Przecieć jo mom rozum, to rade dom sobie,
Mom uocy i nogi, także rece uobie.
Ze tatusia kochom, to uusłuchać muse,
Mino wakacyje, to do skoły ruse.
Będę się tak uuceł, zbieroł róźne wieści,
Co sie w moi głowie prawie nie pómieści.
A jak skóńceł skołe, to uukładoł ksioski,
Bo przecie som mieskoł blisko moi wioski.
Jo przecie z ty samy jezdem uokolicy,
To słychom uo Zeromskim –
Kaśka spod Łysicy.
SIEROSTWO
uOj biedamnie sierotce, ni mom uojca, matki,
chtora mi siewała różny barwy kwiotki,
brała mnie za reke i mówieła do mnie:
Pódź, Zosieniu, ze mnom, cosi ci pokoze,
Jak ci kwitno kwiótki, a nojlepi – róze.
Teroz do uogrodu popsuło sie weńście,
I kwiotki mi poschły, znikło moje sceście.
uO droga mamusiu, kochałaś mnie przecie,
Tero-ś mnie uodesła sierotom na świecie.
uO kochana mamusiu, zapómniałaś uo mnie,
co mnie nie uodwiedzis i nie przyjdzies do mnie.
Choćbyś se staneła gdzie blisko na drodze,
To byś zoboceła, jako smutno chodze.
uO biedno jo sierotana tym bozym świecie,
drugim sceście sprzyjo, zakwitajo kwiecie,
a uu mnie smutkiemuopasane serce,
bo sie tułom wsedzie, jezdem wpóniewierce.
I ni moge spotkać, chto by sie mnom cieseł,
I ni mom takiego, chto by mnie pocieseł.
uOj bieda mnie, bieda, przez to zem sierota,
bo co kce weńś do kogo, zamykajo wrota.
Zmiełujze sie, Jezus, chtóry jezdeś w niebie,
Weź mnie z tego świata, przytul mnie do siebie.
Będę Cie prosieła przed świetym uobrazem,
Abyś mnie połoceł z rodzicami razem.
uO SIEROTCE
Bieda mnie sierotce, uo mój drogi Boże,
Nitk mnie nie pociesy, nitk mnie nie wspómoze.
Posłam miedzy ludzi, patrzo na mnie z boku,
Ze sie uu nich tułom uod zesłego roku.
Jo się zapłakałam i tak sobie myśle:
Gdzie jo sie uobróce, gdzie swe uocy wyśle?
Jo sierotka mało, rady se nie daje,
Jeden mnie wysydzi, drugi mnie wyłaje.
Mama mi mówieła, kiedy uumierała
„uOj nie das sobie rady, moje drogie dziecie,
seś lotek bedzies mioła teroz w cerwcu w lecie.”
Kochano mamusiu, chtóra w grobie lezys,
Cy ty to juz teroz do mnie nie nolezys?
Jo uo tobie myśle, jak w nocy tak we dnie,
Pewno ci Bozicka nie podzwolo do mnie.
uO drogi Zbawicielu, niek cie litoś zmusi,
weź mnie z tego świata do Boski Mamusi.
Z niom sie będę ciesyć w niebie wiecnom kwałom,
Tu mi zycie smutne, bom sierotkom małom.
WIESNA I LATO
Przesła zima, wiesna przysła,
Nitk nie wiedzioł,
Z który strony i skod wysła.
Ino wiemy, ze jes wiesna,
Bo zielono trowka wzesła.
Stokrotki sie rozwineły,
Bo poznały, ze świat mieły.
I skowronek skodsi wysed,
Cy to z tobom, wiesno, przysed?
Fruwo w gorze, śpiewo ładnie,
Gdzie przebywoł, niech tko zgadnie,
To mu za to będzie nucieł
I powie mu, skod powrócieł.
Skowronecku, jeden jino,
Gdziez wos wiecy poginneło?
uOdsedeś swego stada,
to cie przez to teroz bieda.
Sukos, fruwos, błodzis wsedzie,
Jakze z tobom dali bedzie?
Bo uostanies pewno z nami,
Bedzies nom śpiewoł rankami.
Wiesno droga, wiesno mieła,
Ty ześ wsystko uozdobieła,
Pokropiełaś ciepłom rosom
I kwiatuski pieknie rosno.
Bo sie wiesnom ciesy wsystko
I na polach rośnie zytko.
Postaroj sie, wiesno, uo to,
Niek sie zblizy także lato,
Bo nom w lecie jesce lepi,
Bo nos w lecie wsystko krzepi,
Bo wsystkiego mamy dosyć,
Nie trzeba sie uo nic prosić.
I jagody, i maliny,
I rozmaite jezyny.
Stworzeł Pon Bóg rozmaitości,
Bo swe dzieci wsystkim gości.
NASA PROCO
Zesła zima, wiosna śpiesy,
Niek sie kozden rolnik ciesy,
Niek pracuje ile może,
To mu Pon Bóg dopómoze.
Niek rolnicy tak pracujo,
Niek sie ino przenocujo,
A uod świtu do wiecora,
Dokod w polu robić pora.
Niek zasiejo wcesnom wiosnom,
To jim bedzie wsystko rosło,
I pokropio ciepłe rosy,
To wyrosno chleba kłosy.
uO rolnicy, róbcie zywo,
bo to teroz wase zniwo!
Niek sie kozden rolnik śpiesy
I procom sie swojom ciesy.
Bo rolników przecie proco
To cały kroj uobogoco,
Gdyby nie kwardo dłoń rolnika,
Toby kozden ślinke łykoł!
Bo rolnik sadzi i sieje,
Wsyscy w tym momy nadzieje.
WDZIECNOŚĆ ZA DOBRE ZBIORY
Przesła wiesna, schodzi lato,
Dzieki, Boze, Tobie za to,
Ze swy-ś łaski nie załowoł,
Zbiory nase-ś nom zachowoł.
Cóz Ci, Boże, za to domy,
Kiej włosnego nic ni momy?
Wsystko uod ciebie pochodzi,
Ino kochać cie sie godzi.
Może przyjmies duse nase,
Chowołbyś je już na zawse.
Jesce serca swoje momy,
Jak byś zakxcioł, to Ci domy.
PODZIWIOMY PANIE BOŻE
Podziwiomy Panie Boże
To piekno przyrody:
Pola, lassy, łoki,
Niezgłebione wody.
Słońce, ksiezyc, gwiozdy,
Śnieg, wiatr i desc kozdy,
Wsystko, co uod wieków
Także bez semranio,
Wcios Bogu posłosne,
Spełnio swe zadania.
Tyle masyn róźnych
Psuje sie na świecie,
A Boza masyna
Nie psuje sie przecie.
Nitk ji nie smaruje,
Nitk ji nie uulepso –
uÓna doskónało
I uóna jes pierso.
A clowiek wedle Boga
Jak sie zachowuje,
Cy swe uobowiozki
Wiernie wykonuje?
Cy idzie tym torem
Jako ten świet cały,
Cy robi przeciwnie,
Chocioz taki mały?
Bo jak zeńdzie z toru
Cłowiek i rodzina,
To przyńdzuie na naród
Niesceścia godzina.
Bo zakwitnie spokój
Na świecie na stałe,
Gdy będziemy zgodni
Dbać uo Bozo kwałe.
DESCOWO JESIEŃ
Przesła wiosna, takze lato,
Dzieki Tobie, Boże, za to,
Choć spóźniona beła wiosna,
I tak zboze, trowka rosła.
Rosło wsystko tak spokojnie
I do stodół wieźli hojnie.
Tylko jesień – niepogoda,
Wsedzie błoto, desc i woda.
A niechtórzy sobie radzo:
„Ni ma Boga”. Niek poradzo,
niek strzymajo desce, mrozy
przez pómocy łaski Bozy…
Zazałujes wkiej, cłowiece,
Wtencos, kiej ci łza pociece,
Gdy nadeńdzie twe skóńcenie
Wtencos krzyknies: „ Przydź, mój Panie,
Ratuj w moim ciele duse,
Bo już uumrzeć widać muse,
Bo zem mówieł „ ni ma Ciebie,
Ni na ziemi, ani w niebie.
Przydźze do mnie, Jezu drogi,
uUcałuje rece, nogi,
uOdpuś grzechy, winy moje,
Choćzem grześnik – dzieckom Twoje.
A stane Ci, Twój syn wierny,
Niek będę zbawienio pewny.”
Wyznawajmy Boga wsedzie,
Cy to w sceściu, cy to w biedzie.
I wy takze, cytelnicy –
Prosi Kaśka spod Łysicy.
POZEGNANIE ŚWIATA
Uostajze mi z Bogiem, mój wesoły świecie,
Boś mi był przyjemny, jak na rózy kwiecie.
I ciebie uojcyzno kochałam nad duse,
Ale lo wiecności już cie uodyś muse.
Całe moje zycie myślałam uo tobie,
Teroz cie uodchodze, muse spocoć w grobie.
I z womi się zegnom, moje drogie dzieci,
Niek wom miełoś kwitnie i słonecko świeci.
Niekze w wasych sercach Pon Bóg towarzysy,
Bo Go ou to prose, może mnie uusłysy.
uOstońcie mi z Bogiem i drogie somsiady,
com do wos chodzieła uo dobre porady.
Do widzenia wsystkim, i wom dobrzy ludzie,
Bo już moja dusa na tamten świat pódzie.
A teroz sie prose, Zbawicielu, Ciebie,
Darujze mi winy i przyjmi do siebie.
O Matko Nojświetso, Tyś Królowa Niebios,
Przycyńze sie za mnom, prosiełam cie nieroz.
