Miejsce ustawienia palców
Aby podołać zadaniom, jakie będzie miała do spełnienia lewa ręka, trzeba uwzględnić zasadę utrzymania każdego mięśnia i stawu w jego optymalnym, naturalnym kształcie. Dlatego, podobnie jak w przypadku ręki prawej, konieczne jest zupełne rozluźnienie i skorzystanie z zasady zamkniętej pięści. Podany niżej sposób pozwala na szybkie i skuteczne ustawienie lewej ręki. Siedząc z instrumentem należy opuścić luźno lewę rękę wzdłuż tułowia. Następnie dłoń zamkniętą w pięść przekręcamy tak, aby palce pięści były ustawione przodem do szyjki. Rozwieramy pięść i zginając rękę w łokciu przenosimy palce na struny. Jeżeli nie wykonamy żadnego dodatkowego ruchu poza zgięciem łokcia, to palce same ustawią się w okolicach VII progu, a w tych pozycjach najłatwiej jest osiągnąć prawidłowy układ ręki i palców. Palce ustawiamy na strunie (3). Zachowują one wówczas swój optymalny, okrągły kształt i będą umieszczone w równej linii. Przy tym układzie wewnętrzna część dłoni będzie równoległa do strun, a palce po podniesieniu będą w jednakowej odległości od struny (3). Palce naciskają struny opuszkami. Ustawiając palce przed progiem, a nie na środku między progami, czy też za progiem, unikniemy nieprzyjemnych i niepożądanych brzęczeń struny. Należy pamiętać, aby struna dociskana, w żadnym wypadku nie była ściągana w dół lub w górę nakładki od swojego normalnego poziomu, który zajmuje nad gryfem. Będzie to powodowało w grze złą intonację i brak precyzji. O sprawnym operowaniu palcami lewej ręki w dużym stopniu decyduje położenie kciuka. Palec ten spełnia ważne funkcje źródła siły pozostałych palców i stabilizatora ruchowego. Funkcje te jednak muszą mieć charakter pasywny i statyczny. Powinien on być oparty brzuścem swego pierwszego członu na środku szerokości gryfu, po przeciwnej stronie nakładki. Nie może wystawać ponad gryf lub znajdować się nad nim, gdyż nie będzie wspierał w działaniu palców dociskających. (Fot. 1, 2, 3)
Poważnym błędem jest umieszczanie kciuka na wysokości palca środkowego, jak to tradycyjnie zalecano. Wiemy bowiem, że w luźno opuszczonej dłoni kciuk zajmie pozycję tuż przed pierwszym palcem i taką pozycję powinien zająć na gryfie. Kciuk przylega do gryfu bardzo lekko, nie należy go dociskać.
Przegub powinien być elastyczny i lekko, naturalnie zaokrąglony. Jeżeli jest zbyt płaski lub wklęsły, ręka jest najczęściej usztywniona, a palce mają w swoim zasięgu tylko pierwsze struny, zaś przy naciskaniu następnych strun leżą na nich boczną powierzchnią, ściągając je dodatkowo w dół. Przy zbyt wygiętym przegubie palców są mało stabilne i słabo współdziałają z kciukiem.
Również ręka w łokciu powinna być luźna i opuszczona wzdłuż lewego boku. Łokieć nie może być dociśnięty do tułowia, czy też zawieszony wysoko z dala od tułowia. Oba te symptomy świadczą o usztywnieniu.
W trakcie gry łokieć winien swobodnie balansować, wykonując ruchy podobne do zawieszonego hamaka, w zależności od zmian pozycji palców na gryfie.
Prawidłowy aparat i postawa nie są jeszcze gwarantem znaczących postępów technicznych. Jednym z powodów zahamowań może być zbyt statyczny tułów. Ciało grającego powinno wykazywać skłonności do wykonywania ruchów, co będzie rozładowywało drobne napięcia mięśniowe. Nieruchome siedzenie samo w sobie jest bardzo męczące i wyczerpujące.
Ćwiczyć na gitarze można tylko przy pełnym zaangażowaniu świadomości, kontrolując aparat gry i napięcie mięśni.
Siła nacisku palców
Jednym z powszechnych błędów jest zbyt mocny, niekontrolowany nacisk palców na struny. Wywodzi on się z tego, że mocny, pewny nacisk palca zapewnia osiągnięcie czystego, pozbawionego nieprzyjemnego brzęczenia niedociśniętej struny dźwięku. Akustycznie jest zatem w porządku, ale z punktu ekonomii gry - nie.
Grając należy osiągnąć maksymalny efekt przy minimalnym wysiłku i ta reguła dotyczy właściwie wszystkich technicznych aspektów gry na instrumencie.
Kontrolowanie tego zjawiska jest utrudnione faktem, iż niekoniecznie przejawia się on konkretnym rodzajem bólu czy innych dolegliwości. Zbyt siłowe granie powoduje że cierpi na tym przede wszystkim precyzja wykonawcza, wszystko wydaje się trudne, a przyjemność samego grania jest w dużym stopniu ograniczona. Jak zatem sprawdzić czy naciskamy zbyt mocno?
Ponieważ nie posiadamy aparatu do pomiaru nacisku proponuję podejść z innej strony. Spróbujmy zagrać jakiś dźwięk, przesadnie lekko (np.: b na pierwszej strunie na, 6 progu) w ten sposób, że palec zaledwie dotyka strunę, nie dociskając jej. Słyszymy przytłumiony dźwięk w rodzaju pizzicato. Proszę teraz bacznie obserwować jak zachowuje się ręka. Jest na pewno całkowicie rozluźniona, bo nie wykonuje żadnej pracy. Palec dotyka jedynie swobodnie struny. To przyjemne uczucie rozluźnienia i łatwości oraz braku jakiegokolwiek wysiłku. Otóż to jest sedno sprawy - takie uczucie powinno nam towarzyszyć podczas całej naszej gry.
Jak to osiągnąć? Na razie zagraliśmy jeden dźwięk i to przytłumiony. Spróbujmy docisnąć strunę w ten sposób, aby nieprzyjemnie brzęczała, a więc coś pomiędzy początkowym pizzicato a dobrze brzmiącym dźwiękiem. Właśnie takich dźwięków na ogół unikamy. Obserwujmy ponownie naszą rękę. Uczucie rozluźnienia jest wciąż podobne jak w poprzednim ćwiczeniu. W tym momencie jesteśmy już bardzo blisko celu. Dociśnijmy ostrożnie strunę tak, aby powstał prawidłowo brzmiący dźwięk, ale zachowując rozluźniony stan ręki jak w poprzednich dwóch ćwiczeniach. Należy teraz na zmianę próbować wszystkie trzy rodzaje nacisku, szukając lekkości i uczucia łatwości także przy pełno brzmiącym dźwięku. Dodawajmy stopniowo kolejne dźwięki, przenosząc je także na kolejne struny, a w dalszej kolejności stosujmy taką technikę gry w granych utworach muzycznych. Wracajmy często do tego ćwiczenia, bo to najlepszy sprawdzian tego, czy nacisk naszych palców jest prawidłowy a więc możliwie najlżejszy, wciąż porównując stan rozluźnienia ręki.
Kąt stawiania palców na strunach
Odłóżmy na chwilę instrument i przyjrzyjmy się uważnie naszej dłoni: opuśćmy całą rękę w dół, tak aby zwisała, całkowicie rozluźniona. Unieśmy ją teraz w górę i przytrzymajmy ją tak jakbyśmy mieli przed sobą gryf gitary, ale koniecznie całkowicie bezwładnie opuszczając palce dłoni.(fot. 4)
Przeanalizujmy kształt palców: widzimy, ze stawy palca wskazującego uginają się nieco mniej niż u pozostałych palców. Zwróćmy również uwagę na stopień ich naturalnego zaokrąglenia. Przenieśmy teraz taką luźną dłoń na struny. Nasza ręka znajduje się w punkcie zerowym, nie wykonując jeszcze żadnej pracy. Oczywiste staje się teraz stwierdzenie, że im bardziej odchodzimy od tego układu podczas grania tym więcej kosztuje to pracy i wysiłku - i odwrotnie.
W klasycznym układzie (fot. 5) wyginamy palce na kształt młoteczków aby nie przeszkadzały sąsiednim strunom i jest to uzasadnione i słuszne, ale tylko w pewnych sytuacjach: głównie w grze akordowej lub polifonicznej, wszędzie tam, gdzie gramy równocześnie na sąsiadach ze sobą strunach. Porównując obie fotografie widzimy, że punkt zerowy, w którym to ręka jest najbardziej swobodna i naturalna (fot. 4) różni się od klasycznego układu, w którym to ręka musi się nieco wysilić aby uzyskać taki kształt palców (fot. 5). Płynie z tego wniosek, że palce wyginamy bardziej tylko tam, gdzie to jest absolutnie konieczne, w pozostałych natomiast sytuacjach układ palców powinien przypominać wizerunek z (fot. 4).
Ustawmy teraz palce na kolejnych progach w V pozycji na pierwszej strunie w układzie klasycznym, jak na (fot. 5). Zwróćmy przy tym uwagę, aby ręka była luźna i swobodna. Następnie przenieśmy wszystkie palce na szóstą strunę, nie zmieniając przy tym układu ręki, tak aby palce bardziej się wyprostowały leżąc prawie całkowicie na pozostałych strunach (fot. 6).
Tak właśnie powinna wyglądać ręka grająca w rejonach strun basowych. Im bliżej struny pierwszej palce stopniowo wyginają się w naturalny sposób w kierunku układu klasycznego.
Praca palców lewej ręki
Na początek proponuję ćwiczenie ciche wykonywane tylko palcami lewej ręki.
Pierwsze ćwiczenie na właściwą pracę palców lewej ręki realizujemy podobnie jak przy ustawianiu ręki na strunie (3) i w wysokich pozycjach - najlepiej w V pozycji. Palec pierwszy stawiamy opuszkę tuż przed V progiem, a następnie na kolejnych progach VI, VII, VIII palce 2, 3 i 4, cały czas lekko dociskając strunę. Następnie zdejmujemy kolejno palce w odwrotnej kolejności (4, 3, 2, 1), unosząc je lekko nad strunę - około 10 mm. Należy pamiętać, aby palce były stawiane przed progami.
Następne ćwiczenia - to różne kombinacje palców, np.: 1, 3, 2, 4 - 3, 2, 4, 1, 4, 3, - 4, 2, 1, 3, 2, 4, itd. Przy tych ćwiczeniach należy zatrzymywać palce na strunach, jeżeli ćwiczymy do góry, w kierunku wstępującym. Na przykład, jeżeli po palcu 1 stawiamy palec 3, to 1 pozostaje na strunie - jeżeli po 2 stawiamy 3 lub 4, to 2 zostaje na strunie, itd.
Kiedy palce pracują właściwie już bez większych problemów, przechodzimy, ćwicząc te wprawki, do niższych pozycji - aż do pozycji IV. W pozostałych niższych pozycjach będziemy ćwiczyć dopiero po wprowadzeniu ręki prawej.
Aby podołać zadaniom, jakie będzie miała do spełnienia lewa ręka, trzeba uwzględnić zasadę utrzymania każdego mięśnia i stawu w jego optymalnym, naturalnym kształcie. Dlatego, podobnie jak w przypadku ręki prawej, konieczne jest zupełne rozluźnienie i skorzystanie z zasady zamkniętej pięści. Podany niżej sposób pozwala na szybkie i skuteczne ustawienie lewej ręki. Siedząc z instrumentem należy opuścić luźno lewę rękę wzdłuż tułowia. Następnie dłoń zamkniętą w pięść przekręcamy tak, aby palce pięści były ustawione przodem do szyjki. Rozwieramy pięść i zginając rękę w łokciu przenosimy palce na struny. Jeżeli nie wykonamy żadnego dodatkowego ruchu poza zgięciem łokcia, to palce same ustawią się w okolicach VII progu, a w tych pozycjach najłatwiej jest osiągnąć prawidłowy układ ręki i palców. Palce ustawiamy na strunie (3). Zachowują one wówczas swój optymalny, okrągły kształt i będą umieszczone w równej linii. Przy tym układzie wewnętrzna część dłoni będzie równoległa do strun, a palce po podniesieniu będą w jednakowej odległości od struny (3). Palce naciskają struny opuszkami. Ustawiając palce przed progiem, a nie na środku między progami, czy też za progiem, unikniemy nieprzyjemnych i niepożądanych brzęczeń struny. Należy pamiętać, aby struna dociskana, w żadnym wypadku nie była ściągana w dół lub w górę nakładki od swojego normalnego poziomu, który zajmuje nad gryfem. Będzie to powodowało w grze złą intonację i brak precyzji. O sprawnym operowaniu palcami lewej ręki w dużym stopniu decyduje położenie kciuka. Palec ten spełnia ważne funkcje źródła siły pozostałych palców i stabilizatora ruchowego. Funkcje te jednak muszą mieć charakter pasywny i statyczny. Powinien on być oparty brzuścem swego pierwszego członu na środku szerokości gryfu, po przeciwnej stronie nakładki. Nie może wystawać ponad gryf lub znajdować się nad nim, gdyż nie będzie wspierał w działaniu palców dociskających. (Fot. 1, 2, 3)
Poważnym błędem jest umieszczanie kciuka na wysokości palca środkowego, jak to tradycyjnie zalecano. Wiemy bowiem, że w luźno opuszczonej dłoni kciuk zajmie pozycję tuż przed pierwszym palcem i taką pozycję powinien zająć na gryfie. Kciuk przylega do gryfu bardzo lekko, nie należy go dociskać.
Przegub powinien być elastyczny i lekko, naturalnie zaokrąglony. Jeżeli jest zbyt płaski lub wklęsły, ręka jest najczęściej usztywniona, a palce mają w swoim zasięgu tylko pierwsze struny, zaś przy naciskaniu następnych strun leżą na nich boczną powierzchnią, ściągając je dodatkowo w dół. Przy zbyt wygiętym przegubie palców są mało stabilne i słabo współdziałają z kciukiem.
Również ręka w łokciu powinna być luźna i opuszczona wzdłuż lewego boku. Łokieć nie może być dociśnięty do tułowia, czy też zawieszony wysoko z dala od tułowia. Oba te symptomy świadczą o usztywnieniu.
W trakcie gry łokieć winien swobodnie balansować, wykonując ruchy podobne do zawieszonego hamaka, w zależności od zmian pozycji palców na gryfie.
Prawidłowy aparat i postawa nie są jeszcze gwarantem znaczących postępów technicznych. Jednym z powodów zahamowań może być zbyt statyczny tułów. Ciało grającego powinno wykazywać skłonności do wykonywania ruchów, co będzie rozładowywało drobne napięcia mięśniowe. Nieruchome siedzenie samo w sobie jest bardzo męczące i wyczerpujące.
Ćwiczyć na gitarze można tylko przy pełnym zaangażowaniu świadomości, kontrolując aparat gry i napięcie mięśni.
Siła nacisku palców
Jednym z powszechnych błędów jest zbyt mocny, niekontrolowany nacisk palców na struny. Wywodzi on się z tego, że mocny, pewny nacisk palca zapewnia osiągnięcie czystego, pozbawionego nieprzyjemnego brzęczenia niedociśniętej struny dźwięku. Akustycznie jest zatem w porządku, ale z punktu ekonomii gry - nie.
Grając należy osiągnąć maksymalny efekt przy minimalnym wysiłku i ta reguła dotyczy właściwie wszystkich technicznych aspektów gry na instrumencie.
Kontrolowanie tego zjawiska jest utrudnione faktem, iż niekoniecznie przejawia się on konkretnym rodzajem bólu czy innych dolegliwości. Zbyt siłowe granie powoduje że cierpi na tym przede wszystkim precyzja wykonawcza, wszystko wydaje się trudne, a przyjemność samego grania jest w dużym stopniu ograniczona. Jak zatem sprawdzić czy naciskamy zbyt mocno?
Ponieważ nie posiadamy aparatu do pomiaru nacisku proponuję podejść z innej strony. Spróbujmy zagrać jakiś dźwięk, przesadnie lekko (np.: b na pierwszej strunie na, 6 progu) w ten sposób, że palec zaledwie dotyka strunę, nie dociskając jej. Słyszymy przytłumiony dźwięk w rodzaju pizzicato. Proszę teraz bacznie obserwować jak zachowuje się ręka. Jest na pewno całkowicie rozluźniona, bo nie wykonuje żadnej pracy. Palec dotyka jedynie swobodnie struny. To przyjemne uczucie rozluźnienia i łatwości oraz braku jakiegokolwiek wysiłku. Otóż to jest sedno sprawy - takie uczucie powinno nam towarzyszyć podczas całej naszej gry.
Jak to osiągnąć? Na razie zagraliśmy jeden dźwięk i to przytłumiony. Spróbujmy docisnąć strunę w ten sposób, aby nieprzyjemnie brzęczała, a więc coś pomiędzy początkowym pizzicato a dobrze brzmiącym dźwiękiem. Właśnie takich dźwięków na ogół unikamy. Obserwujmy ponownie naszą rękę. Uczucie rozluźnienia jest wciąż podobne jak w poprzednim ćwiczeniu. W tym momencie jesteśmy już bardzo blisko celu. Dociśnijmy ostrożnie strunę tak, aby powstał prawidłowo brzmiący dźwięk, ale zachowując rozluźniony stan ręki jak w poprzednich dwóch ćwiczeniach. Należy teraz na zmianę próbować wszystkie trzy rodzaje nacisku, szukając lekkości i uczucia łatwości także przy pełno brzmiącym dźwięku. Dodawajmy stopniowo kolejne dźwięki, przenosząc je także na kolejne struny, a w dalszej kolejności stosujmy taką technikę gry w granych utworach muzycznych. Wracajmy często do tego ćwiczenia, bo to najlepszy sprawdzian tego, czy nacisk naszych palców jest prawidłowy a więc możliwie najlżejszy, wciąż porównując stan rozluźnienia ręki.
Kąt stawiania palców na strunach
Odłóżmy na chwilę instrument i przyjrzyjmy się uważnie naszej dłoni: opuśćmy całą rękę w dół, tak aby zwisała, całkowicie rozluźniona. Unieśmy ją teraz w górę i przytrzymajmy ją tak jakbyśmy mieli przed sobą gryf gitary, ale koniecznie całkowicie bezwładnie opuszczając palce dłoni.(fot. 4)
Przeanalizujmy kształt palców: widzimy, ze stawy palca wskazującego uginają się nieco mniej niż u pozostałych palców. Zwróćmy również uwagę na stopień ich naturalnego zaokrąglenia. Przenieśmy teraz taką luźną dłoń na struny. Nasza ręka znajduje się w punkcie zerowym, nie wykonując jeszcze żadnej pracy. Oczywiste staje się teraz stwierdzenie, że im bardziej odchodzimy od tego układu podczas grania tym więcej kosztuje to pracy i wysiłku - i odwrotnie.
W klasycznym układzie (fot. 5) wyginamy palce na kształt młoteczków aby nie przeszkadzały sąsiednim strunom i jest to uzasadnione i słuszne, ale tylko w pewnych sytuacjach: głównie w grze akordowej lub polifonicznej, wszędzie tam, gdzie gramy równocześnie na sąsiadach ze sobą strunach. Porównując obie fotografie widzimy, że punkt zerowy, w którym to ręka jest najbardziej swobodna i naturalna (fot. 4) różni się od klasycznego układu, w którym to ręka musi się nieco wysilić aby uzyskać taki kształt palców (fot. 5). Płynie z tego wniosek, że palce wyginamy bardziej tylko tam, gdzie to jest absolutnie konieczne, w pozostałych natomiast sytuacjach układ palców powinien przypominać wizerunek z (fot. 4).
Ustawmy teraz palce na kolejnych progach w V pozycji na pierwszej strunie w układzie klasycznym, jak na (fot. 5). Zwróćmy przy tym uwagę, aby ręka była luźna i swobodna. Następnie przenieśmy wszystkie palce na szóstą strunę, nie zmieniając przy tym układu ręki, tak aby palce bardziej się wyprostowały leżąc prawie całkowicie na pozostałych strunach (fot. 6).
Tak właśnie powinna wyglądać ręka grająca w rejonach strun basowych. Im bliżej struny pierwszej palce stopniowo wyginają się w naturalny sposób w kierunku układu klasycznego.
Praca palców lewej ręki
Na początek proponuję ćwiczenie ciche wykonywane tylko palcami lewej ręki.
Pierwsze ćwiczenie na właściwą pracę palców lewej ręki realizujemy podobnie jak przy ustawianiu ręki na strunie (3) i w wysokich pozycjach - najlepiej w V pozycji. Palec pierwszy stawiamy opuszkę tuż przed V progiem, a następnie na kolejnych progach VI, VII, VIII palce 2, 3 i 4, cały czas lekko dociskając strunę. Następnie zdejmujemy kolejno palce w odwrotnej kolejności (4, 3, 2, 1), unosząc je lekko nad strunę - około 10 mm. Należy pamiętać, aby palce były stawiane przed progami.
Następne ćwiczenia - to różne kombinacje palców, np.: 1, 3, 2, 4 - 3, 2, 4, 1, 4, 3, - 4, 2, 1, 3, 2, 4, itd. Przy tych ćwiczeniach należy zatrzymywać palce na strunach, jeżeli ćwiczymy do góry, w kierunku wstępującym. Na przykład, jeżeli po palcu 1 stawiamy palec 3, to 1 pozostaje na strunie - jeżeli po 2 stawiamy 3 lub 4, to 2 zostaje na strunie, itd.
Kiedy palce pracują właściwie już bez większych problemów, przechodzimy, ćwicząc te wprawki, do niższych pozycji - aż do pozycji IV. W pozostałych niższych pozycjach będziemy ćwiczyć dopiero po wprowadzeniu ręki prawej.
