Środa, 17 grudnia 2025 - Jolanty, Łukasza, Olimpii

Kościół i klasztor na Karczówce A A A

Czwartek, 1 lutego 2018 Autor: Agnieszka Markiton
Karczówka to nazwa zalesionego wzgórza w zachodniej części Kielc. Jest znakomitym punktem widokowym - przy dobrej pogodzie widać z niej nie tylko całe miasto, ale czasem odległe o ponad 30 kilometrów Łysogóry.
Na szczycie wzgórza w latach 1624-28 biskup krakowski, Marcin Szyszkowski wzniósł kościół.
Ufundowanie kościoła nastąpiło w dowód wdzięczności za to, że panująca w całym kraju epidemia szczęśliwie ominęła Kielce. Patronem budowli obrano Karola Boromeusza, świętego który osobiście opiekował się chorymi w czasie zarazy panującej w Mediolanie. Jego relikwie złożono w nowowybudowanym kościele w roku 1628.
Budynek kościoła, niewielki, jednonawowy, o dwuprzęsłowym prostokątnym w planie korpusie i węższym od niego jednoprzęsłowym prezbiterium nosi wyraźne cechy wczesnego baroku. Wnętrze nakrywało krzyżowe sklepienie. Pozbawione podziałów architektonicznych ściany zdobiła polichromia.
W roku 1631 zgodnie z wolą fundatora kościół przejęli sprowadzeni tu bernardyni i do wschodniej części świątyni dobudowali klasztor, otaczający prostokątny krużgankowy wirydarz. Zachodnim skrzydłem wirydarza jest sam krużganek, którego jedno z przęseł stanowi podstawę wieży dzwonnicy, górującej nad całym zespołem. Wzdłuż północnej ściany kościoła dobudowano przykryty kolebkowym sklepieniem korytarz prowadzący do usytuowanej od zachodu zakrystii. Na wschód od klasztoru dobudowano trójskrzydłowy zespół obiektów gospodarczych. W jego wschodnim skrzydle oś akcentowała przejazdowa brama a narożniki niewysokie baszty. Całość założenia otaczał mur.
Kościół został częściowo przebudowany w stylu późnego baroku (ok. 1720-30). Z tego okresu pochodzą: hełm wieńczący wieżę i zewnętrzne schody  prowadzące do rozbudowanej wówczas kruchty. Być może autorem ich był architekt Kacper Bażanka, absolwent rzymskiej Akademii św. Łukasza.
Ołtarz główny, ołtarze boczne, ambona i organowy prospekt przypisuje się warsztatowi Antoniego Frączkiewicza
Ozdobą wnętrza jest unikalna (ze względu na użyty materiał) rzeźba przedstawiająca św. Barbarę. Odkuto ją w bryle rudy ołowiu (tzw.galeny),  wydobytej przez gwarka Hilarego Mala, z  sąsiadującej z Karczówką  góry Machnowicy. Wielkość bryły - figura ma 156 cm wysokości - była niespotykana, toteż uznano to wtedy za cud. Wartość artystyczna rzeźby jest bardzo wysoka. Za jej twórcę uważa się Sebastiana Salę, najwybitniejszego rzeźbiarza epoki władysławowskiej, a pierwowzorem kieleckiej patronki górników był antyczny posag Flory Farnese, stojący dziś w muzeum w Neapolu.
W roku 1907 do południowej elewacji kościoła dobudowano kaplicę św. Antoniego. Kościół i klasztor połączony był z kieleckim Wzgórzem Zamkowym Drogą Krzyżową, składającą się z kilkunastu kapliczek – stacji Męki Pańskiej. Dzięki staraniom Towarzystwa Przyjaciół Karczówki kapliczki odbudowano i ponownie ustawiono, wykorzystując na ten cel wyłącznie prywatne fundusze.
Z kronikarskiego obowiązku dodać muszę, że dzisiaj „gospodarzami” klasztoru na kieleckiej Karczówce są księża pallotyni.
 
Tekst: Roman Mirowski,
Źródło: Roman Mirowski, Świętokrzyski album, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Warszawie - Regionalny Ośrodek w Kielcach / Mediateka. 2004.
 
Słowniczek:
Polichromia - wielobarwna ozdoba malarska ścian, sufitów, podniebienia sklepień, rzeźb stosowana do dekoracji wewnętrznych i zewnętrznych. Polichromie wykonywano nie tylko na materiałach kamiennych i tynkach, ale także na drewnie, wewnątrz i na zewnątrz pomieszczeń w budownictwie sakralnym i świeckim.
Wirydarz (łac. viridarium – gaj, park) – jest to kwadratowy lub prostokątny ogród umieszczony wewnątrz zabudowań klasztornych. Często otoczony jest krużgankami.
Krużganek – pojęcie architektoniczne – arkadowy, długi korytarz okalający przeważnie wewnętrzny dziedziniec. Pełnił funkcję komunikacyjną. Na ogół przykryty sklepieniem lub stropem.
Źródło: pl.wikipedia.org

Opracowała: Agnieszka Markiton

TEST WYBORU

1) W których latach był wznoszony kościół na Karczówce?

2) Kto zainicjował budowę kościoła na Karczówce?

3) Kościół na Karczówce nosi wyraźne cechy wczesnego baroku.

4) Ilu przęsłowa jest nawa, a ilu przęsłowe jest prezbiterium w kościele na Karczówce?

5) Jakie sklepienie przykrywa kościół na Karczówce?

6) Kto w roku 1631 zgodnie z wolą fundatora przejął kościół na Karczówce?

7) Co stanowiło podstawę wieży dzwonnicy w dobudowanym do kościoła klasztorze na Karczówce?

8) Z okresu wczesnego baroku pochodzą: hełm wieńczący wieżę i zewnętrzne schody prowadzące do kruchty.

9) Z jakiego okresu pochodzi ołtarz główny świątyni?

10) Jakie elementy wyposażenia kościoła na Karczówce zostały prawdopodobnie wykonane przez Antoniego Frączkiewicza?

11) Kto wykonał rzeźbę św. Barbarę w bryle rudy ołowiu?

ZDJĘCIA

Karczówka - Szkic - Roman Mirowski
Karczówka - Zabudowania klasztorne z kościołem - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Bryła kościoła i klasztoru od południa - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Schody prowadzące na taras kamienny kościoła - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Stylowy taras kamienny prowadzący do kościoła - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Schody z ciosową balustradą ozdobioną wazonami i kulami - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Wejście do kościoła - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Elewacja południowa kościoła - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Dobudowana kaplica św. Antoniego - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Wewnętrzny portal kamienny - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Portal kamienny - wejście z przedsionka do nawy głównej - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Herb Ostoja na kartuszu. Na fryzie data 1628 r. - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Dwuprzęsłowa, prostokątna nawa główna - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Wczesnobarokowe, jednoprzęsłowe prezbiterium - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Ołtarz główny z brunatnego kieleckiego marmuru - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Marmurowy portal prowadzący do zakrystii - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Ołtarz boczny św. Franciszka z Asyżu - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Ołtarz boczny Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Ambona rokokowa z dekoracją snycerską - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Rokokowy prospekt organowy - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Kaplica św. Antoniego - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Ołtarz św. Antoniego - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Ołtarz św. Barbary - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Posąg św. Barbary z rudy ołowiu - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Skrzydło klasztoru z celami zakonników - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Krużganek klasztorny - Fot. Agnieszka Markiton
arczówka - Wirydarz klasztorny otoczony zamkniętymi krużgankami - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Wieża dzwonnicy od strony wirydarza - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Wieża zdobiona barokowymi hełmami  - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Dziedziniec wewnętrzny klasztoru - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Baszta na okalającym klasztor murze - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Mogiła powstańców z 1863 r. - Fot. Agnieszka Markiton
Karczówka - Rzut

„Na szkle malowane. Cuda z Podhala” - wystawa w Muzeum Dialogu Kultur

We wtorek, 16 grudnia, w Muzeum Dialogu Kultur zostanie otwarta wystawa „Na szkle malowane. Cuda...

Świąteczny Senior Show

W niedzielę, 14 grudnia, o godzinie 17 w sali teatralnej Wojewódzkiego Domu Kultury w Kielcach...

„Wielka Warszawska” – Sylwester w kinie Fenomen

Kino Fenomen działające w Wojewódzkim Domu Kultury w Kielcach zaprasza na filmową noc sylwestrową...

„Cała sala śpiewa z nami” – sylwestrowy koncert w WDK

Wielkimi krokami zbliża się Sylwester. Z tej okazji Wojewódzki Dom Kultury im. Józefa...

32. Świętokrzyski Konkurs Kolęd i Pastorałek

Wojewódzki Dom Kultury im. Józefa Piłsudskiego w Kielcach zaprasza solistów, zespoły i chóry do...

Atrakcje II Świętokrzyskiego Jarmarku Bożonarodzeniowego w Kielcach

W najbliższy piątek w Wojewódzkim Domu Kultury w Kielcach rozpocznie się II Świętokrzyski Jarmark...

Spotkanie z Andrzejem Marciszem, "żywą mapą Tatr"

12 grudnia gościem Biblioteki Uniwersyteckiej w Kielcach będzie Andrzej Marcisz – wędrowiec,...

"Przebojem przez 90 lat" – koncert jubileuszowy w WDK

"Przebojem przez 90 lat" to tytuł koncertu jubileuszowego, który odbył się w Wojewódzkim Domu...

Powered by Actualizer & Heuristic
Copyright © 2014 by PIK KIELCE
Licznik odwiedzin: 72 571 274
Polityka prywatności | Mapa strony

Cookies

Ta strona korzysta z cookies, które instalowane są w Twojej przeglądarce, więcej informacji w Polityce Prywatności