Budynek kościoła, niewielki, jednonawowy, o dwuprzęsłowym prostokątnym w planie korpusie i węższym od niego jednoprzęsłowym prezbiterium nosi wyraźne cechy wczesnego baroku. Wnętrze nakrywało krzyżowe sklepienie. Pozbawione podziałów architektonicznych ściany zdobiła polichromia.
W roku 1631 zgodnie z wolą fundatora kościół przejęli sprowadzeni tu bernardyni i do wschodniej części świątyni dobudowali klasztor, otaczający prostokątny krużgankowy wirydarz. Zachodnim skrzydłem wirydarza jest sam krużganek, którego jedno z przęseł stanowi podstawę wieży dzwonnicy, górującej nad całym zespołem. Wzdłuż północnej ściany kościoła dobudowano przykryty kolebkowym sklepieniem korytarz prowadzący do usytuowanej od zachodu zakrystii. Na wschód od klasztoru dobudowano trójskrzydłowy zespół obiektów gospodarczych. W jego wschodnim skrzydle oś akcentowała przejazdowa brama a narożniki niewysokie baszty. Całość założenia otaczał mur.
Kościół został częściowo przebudowany w stylu późnego baroku (ok. 1720-30). Z tego okresu pochodzą: hełm wieńczący wieżę i zewnętrzne schody prowadzące do rozbudowanej wówczas kruchty. Być może autorem ich był architekt Kacper Bażanka, absolwent rzymskiej Akademii św. Łukasza.
Ołtarz główny, ołtarze boczne, ambona i organowy prospekt przypisuje się warsztatowi Antoniego Frączkiewicza
Ozdobą wnętrza jest unikalna (ze względu na użyty materiał) rzeźba przedstawiająca św. Barbarę. Odkuto ją w bryle rudy ołowiu (tzw.galeny), wydobytej przez gwarka Hilarego Mala, z sąsiadującej z Karczówką góry Machnowicy. Wielkość bryły - figura ma 156 cm wysokości - była niespotykana, toteż uznano to wtedy za cud. Wartość artystyczna rzeźby jest bardzo wysoka. Za jej twórcę uważa się Sebastiana Salę, najwybitniejszego rzeźbiarza epoki władysławowskiej, a pierwowzorem kieleckiej patronki górników był antyczny posag Flory Farnese, stojący dziś w muzeum w Neapolu.
W roku 1907 do południowej elewacji kościoła dobudowano kaplicę św. Antoniego. Kościół i klasztor połączony był z kieleckim Wzgórzem Zamkowym Drogą Krzyżową, składającą się z kilkunastu kapliczek – stacji Męki Pańskiej. Dzięki staraniom Towarzystwa Przyjaciół Karczówki kapliczki odbudowano i ponownie ustawiono, wykorzystując na ten cel wyłącznie prywatne fundusze.
Z kronikarskiego obowiązku dodać muszę, że dzisiaj „gospodarzami” klasztoru na kieleckiej Karczówce są księża pallotyni.
Tekst: Roman Mirowski,
Źródło: Roman Mirowski, Świętokrzyski album, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Warszawie - Regionalny Ośrodek w Kielcach / Mediateka. 2004.
Słowniczek:
Polichromia - wielobarwna ozdoba malarska ścian, sufitów, podniebienia sklepień, rzeźb stosowana do dekoracji wewnętrznych i zewnętrznych. Polichromie wykonywano nie tylko na materiałach kamiennych i tynkach, ale także na drewnie, wewnątrz i na zewnątrz pomieszczeń w budownictwie sakralnym i świeckim.
Wirydarz (łac. viridarium – gaj, park) – jest to kwadratowy lub prostokątny ogród umieszczony wewnątrz zabudowań klasztornych. Często otoczony jest krużgankami.
Krużganek – pojęcie architektoniczne – arkadowy, długi korytarz okalający przeważnie wewnętrzny dziedziniec. Pełnił funkcję komunikacyjną. Na ogół przykryty sklepieniem lub stropem.
Źródło: pl.wikipedia.org
Opracowała: Agnieszka Markiton












