Kanonie stały po obu stronach dzisiejszej ulicy Jana Pawła, a trzy w rejonie obecnej ulicy Kapitulnej. Najbardziej na północ z położonych po wschodniej stronie ul. Jana Pawła (róg dzisiejszej ulicy Czerwonego Krzyża) była kanonia Pierzchnica, z nią graniczyła kanonia Daleszyce, a dalej Tumlin. Na wprost prezbiterium kolegiaty stało „Probostwo”, a dalej, tu gdzie dziś jest skwer – kanonie: żydowska i Sieradowice. Po zachodniej stronie ulicy z kolegiatą graniczyła Dziekania Kielecka, a za nią, jeszcze bardziej na zachód, była kanonia Głęboczka. W rejonie Kapitulnej znajdowały się kanonie: Kustodia, Szydłówek i Brzechów.
Dnia 7 marca 1788 roku, teren położony na południe od Dziekanii, dzisiaj zajmowanej przez radio i wydawnictwo „Jedność”, wydzierżawiony został na lat 50 przez ks. Jerzego Dobrzańskiego, dziekana kieleckiej kolegiaty - Jakubowi Jaworskiemu, staroście kieleckiemu i jego małżonce Annie. Państwo Jaworscy z miejsca przystąpili do budowy i z lustracji z sierpnia 1788 wynika, że dworek już stał, choć być może jeszcze nie zupełnie wykończony.
Pierwsze w miarę dokładne opisy dworku i towarzyszących mu obiektów pochodzą z lat 1838 i 1848. Wynika z nich, że dworek zbudowany był z modrzewia na podmurówce z palonej cegły i kamienia, nakrywał go dość stromy czterospadowy, łamany dach pobity gontem. Od frontu dostawiony był ganek, czyli „wystawka na słupach daszek gonciany mająca””. Drewniana część dworku miała wymiary 15 na 27 łokci. Od zachodu dobudowany był murowany lamus, mający 9 ½ na 13 łokcia, dzielący się na dwa kwadratowe pomieszczenia. W południowo-wschodniej części działki, w jej narożniku, stała tak zwana oficyna, o przeznaczeniu mieszkalnym, także drewniana, a wielkością niewiele różniąca się od dworku. Do oficyny od zachodu przylegał chlewik, dwie sławojki i drwalka. W części północno-wschodniej stały: wozownia, stajenka i komórka, wszystkie z drewna i pod gontowymi dachami.
W roku 1872 dokonano pomiaru, z którego wynikło, że lamus powiększony został ku południowi o jeszcze jedno pomieszczenie oraz rozbudowany w stronę północną. W roku 1911 posesję wraz z zabudowaniami (jak się później okazało na lat 60) kupiła rodzina Laszczyków, która do Kielc przybyła z okolic Równego. Całość zabudowań ubezpieczono wówczas na kwotę 1680 rubli. Laszczykowie mieli bardzo ambitne plany – zamierzali w linii ogrodzenia od strony ulicy wybudować dwupiętrowa kamienicę, z bramą na osi, którą dojeżdżałoby się do dworku. Wybuch wojny światowej plany te zniweczył.
W okresie międzywojennym wyburzono oficynę i stajnie. Okres okupacji minął dla posesji szczęśliwie, mimo głębokiego zaangażowania jej mieszkańców we wszelkie możliwe formy konspiracji – od archiwum ZWZ-AK, przez tajne nauczanie, ukrywanie poszukiwanych przez gestapo ludzi, do magazynu broni. Gorzej zniósł dworek wyzwalanie Kielc przez Armię Czerwoną – zbłąkany pocisk artyleryjski poważnie uszkodził wtedy dach. W latach 80. dworek został wyremontowany, a jego wnętrza przebudowane i dostosowane do nowych potrzeb. Dziś mieści się w nim Muzeum Wsi Kieleckiej.
Tekst: Roman Mirowski,
Źródło: Roman Mirowski, Świętokrzyski album, Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków w Warszawie - Regionalny Ośrodek w Kielcach / Mediateka. 2004.
Słowniczek:
Kanonia – obszar podległy władzy kanonika
Lamus - z języka niem. Lehmhaus, budynek drewniany lub murowany usytuowany: w pobliżu dworu - przeznaczony do przechowywania cennych przedmiotów (np. dokumentów, zbroi), stojący niedaleko chaty – do przechowywania sprzętu gospodarczego, narzędzi, zboża, żywności.
Źródło: www.pl.wikipedia.org
