Piątek, 17 stycznia 2025 - Antoniego, Henryki, Mariana

Park Etnograficzny w Tokarni - chałupa ze Starej Słupi A A A

Czwartek, 1 września 2011 Autor: Agnieszka Markiton
Chałupa została wybudowana w latach 1855-1860 w Starej Słupi. Stanowi ona przykład tradycyjnego budownictwa mieszkalnego wsi leżących na północnych stokach Pasma Jeleniowskiego.
Wchodziła ona w skład zagrody z oborą i stodołą usytuowanymi pod jednym dachem oraz tzw. wystawą (rodzaj wiaty). W budynku mieszkalnym zachował się pierwotny układ wnętrz, składający się z trzech pomieszczeń: izba - sień - komora o łącznej powierzchni użytkowej 42.10 m2.
Chałupa ma konstrukcję jednotraktową, szerokofrontową, z przelotową sienią. W sieni znajduje się wnęka, zwana kuchynką. Posadowiona jest na podmurówce z kamienia wapiennego.
Ściany są wieńcowe z drewna jodłowego, węgłowane na obłap. Dach pokryty jest strzechą słomianą schodkowaną na narożach. Ciekawym elementem architektonicznym jest konstrukcja zawieszania tafli drzwiowych na tzw. „kołowrocie”, którą możemy oglądać w sieni.
Chałupa ze Starej Słupi została przeznaczona w skansenie na ekspozycję szkoły wiejskiej z lat 1918 - 1939. Szkoły takie, a właściwie „izby szkolne”, organizowane w chałupach wynajętych od prywatnych właścicieli, były szeroko rozpowszechnione na wsiach świętokrzyskich od pierwszego dziesięciolecia XX w., praktycznie aż do lat 70. Wieś Stara Słupia ma wyjątkowo długie tradycje jeśli chodzi o szkolnictwo powszechne. Jeszcze w okresie zaborów w latach 1905-1907 istniała tam tajna szkółka (zlikwidowana później przez policję) założona przez włościanina Michała Karbownika i prowadzona w domu Józefa Majchra. Pierwsza legalna szkoła działała w Starej Słupi od roku 1913, prowadzona przez nauczycielkę Kazimierę Auksztakalnis. Uczęszczało do niej 48 dzieci. Początkowo zajęcia prowadzono w izbie wynajętej u chłopa - Klemensa Pióro. Po trzech latach wybudowano nowy obiekt udostępniony do nauki w 1916 roku. W okresie międzywojennym szkoła w Starej Słupi jako jedna z dwóch w gminie Nowa Słupia, była szkołą obwodową i posiadała 7 pełnych klas. Zachowały się z niej fragmenty kroniki szkolnej.
W chałupie ze Starej Słupi odtworzono wnętrze małej 1 - klasowe szkoły prowadzonej w wynajętej chałupie z izbą zamienioną na klasę lekcyjną. Wyposażona jest w dwa rzędy drewnianych dwuosobowych ławek szkolnych, stół i krzesło nauczyciela ustawione na niewielkim podwyższeniu, czarną tablicę umocowaną na trójkątnym stojaku i jedną drewnianą szafę, pełniącą jednocześnie funkcję biblioteczki i schowka na pomoce szkolne. Ciekawym elementem wyposażenia jest tzw. kącik czystości, który tworzą lakierowany na biało drewniany stojak z miednicą, dzbankiem i mydelniczką z mydłem oraz wiszący nad nim lniany ręcznik. Takie „kąciki czystości” były propagowane przez władze szkolne w okresie dwudziestolecia międzywojennego, zwłaszcza w szkołach wiejskich nie posiadających osobnych łazienek czy umywalek z bieżącą wodą. Ściany klasy zawieszone są obrazkami i tablicami dydaktycznymi m.in. tablica z wzorami kaligraficznymi pisma. Zaś na ścianie frontowej wisi godło i portrety prezydenta Mościckiego, Marszałka Piłsudskiego oraz krzyż. Na tylniej ścianie znajduje się drewniany wieszak na ubrania. U powały wiszą dwie naftowe lampy. Ławki wyposażone są w szkolne kałamarze z atramentem. Można tu także zobaczyć dawne książki, zeszyty, pióra, piórniki, liczydła itp.

Źródło: Z zasobów Parku Etnograficzne w Tokarni

Słowniczek:
Konstrukcja wieńcowa (ściana wieńcowa, konstrukcja węgłowa, blok-hauzowa, na zrąb, zrębowa, na zamek) - ściana drewniana znana już w czasach prehistorycznych (od neolitu). Do dzisiaj kontynuowana w rejonach o bogatych tradycjach ciesielskich takich jak Podhale czy Kurpie. Ściana składa się z ułożonych poziomo wieńców z belek drewnianych łączonych w narożach (węgłach) na zamki z ostatkami lub bez nich. Ostatkami nazywa się wystające poza obrys budynku końce belek. Belki leżące na sobie łączy się na ogół dębowymi kołkami - tyblami, chroniąc je przed przesunięciem. Szczelinę pomiędzy nimi należy uszczelnić np. sznurem, pakułami, wysuszonym mchem.
Węgieł – narożnik, w ścianie wieńcowej naroże budynku wykonane z dwóch krzyżujących się belek drewnianych, z których zbudowana jest ściana.

ZDJĘCIA

Chałupa ze Starej Słupi - Chałupa o konstrukcji wieńcowej wybudowana w latach 1855-1860
Chałupa ze Starej Słupi - Dach pokryty strzechą o schodkowych narożach
Chałupa ze Starej Słupi - Klasa
Chałupa ze Starej Słupi - Stół nauczyciela
Chałupa ze Starej Słupi - Ławki z wyposażeniem
Chałupa ze Starej Słupi - Godło państwowe i tabliczka z nazwą szkoły
Chałupa ze Starej Słupi - Usytuowanie szkoły w Parku Etnograficznym w Tokarni

„Walentynkowy Weekend dla Zakochanych” z Katarzyną Pakosińską w WDK

Wojewódzki Dom Kultury im. Józefa Piłsudskiego w Kielcach zaprasza 14 lutego na „Walentynkowy...

Filharmonia Świętokrzyska zaprasza na „Barwy romantyzmu”

W najbliższy piątek w Filharmonii Świętokrzyskiej będzie można posłuchać koncertu symfonicznego...

„Koncert z miłością w tle” – Walentynki z Zespołem Pieśni i Tańca „Kielce”

W sobotę, 15 lutego, w Wojewódzkim Domu Kultury w Kielcach odbędzie się „Koncert z miłością w...

„Koncert Karnawałowy z Gwiazdą” w WDK

Wojewódzki Dom Kultury im. Józefa Piłsudskiego zaprasza na „Koncert Karnawałowy z Gwiazdą”, który...

Nie żyje znakomita świętokrzyska garncarka Elżbieta Klimczak

Zmarła Elżbieta Klimczak, wybitna garncarka z gminy Morawica. Była laureatką wielu konkursów...

XIII Ogólnopolski Konkurs Kolęd, Pastorałek i Piosenek Świątecznych „Kolęda Płynie z Wysokości…”

Gminny Ośrodek Kultury „Perła” w Nowinach organizuje XIII Ogólnopolski Konkurs Kolęd, Pastorałek...

Sylwester w Kielcach – wystąpi Baranovski

Baranovski będzie gwiazdą tegorocznego Sylwestra Miejskiego, który odbędzie się na kieleckim...

"O sole mio" – zajęcia z klasycznej emisji głosu w WDK

Wojewódzki Dom Kultury w Kielcach ma wyjątkową, unikatową ofertę dla pasjonatów śpiewania –...

Powered by Actualizer & Heuristic
Copyright © 2014 by PIK KIELCE
Licznik odwiedzin: 66 312 220
Polityka prywatności | Mapa strony

Cookies

Ta strona korzysta z cookies, które instalowane są w Twojej przeglądarce, więcej informacji w Polityce Prywatności