Piątek, 5 grudnia 2025 - Kryspiny, Norberta, Sabiny

Park Etnograficzny w Tokarni - chałupa ze Starej Słupi A A A

Czwartek, 1 września 2011 Autor: Agnieszka Markiton
Chałupa została wybudowana w latach 1855-1860 w Starej Słupi. Stanowi ona przykład tradycyjnego budownictwa mieszkalnego wsi leżących na północnych stokach Pasma Jeleniowskiego.
Wchodziła ona w skład zagrody z oborą i stodołą usytuowanymi pod jednym dachem oraz tzw. wystawą (rodzaj wiaty). W budynku mieszkalnym zachował się pierwotny układ wnętrz, składający się z trzech pomieszczeń: izba - sień - komora o łącznej powierzchni użytkowej 42.10 m2.
Chałupa ma konstrukcję jednotraktową, szerokofrontową, z przelotową sienią. W sieni znajduje się wnęka, zwana kuchynką. Posadowiona jest na podmurówce z kamienia wapiennego.
Ściany są wieńcowe z drewna jodłowego, węgłowane na obłap. Dach pokryty jest strzechą słomianą schodkowaną na narożach. Ciekawym elementem architektonicznym jest konstrukcja zawieszania tafli drzwiowych na tzw. „kołowrocie”, którą możemy oglądać w sieni.
Chałupa ze Starej Słupi została przeznaczona w skansenie na ekspozycję szkoły wiejskiej z lat 1918 - 1939. Szkoły takie, a właściwie „izby szkolne”, organizowane w chałupach wynajętych od prywatnych właścicieli, były szeroko rozpowszechnione na wsiach świętokrzyskich od pierwszego dziesięciolecia XX w., praktycznie aż do lat 70. Wieś Stara Słupia ma wyjątkowo długie tradycje jeśli chodzi o szkolnictwo powszechne. Jeszcze w okresie zaborów w latach 1905-1907 istniała tam tajna szkółka (zlikwidowana później przez policję) założona przez włościanina Michała Karbownika i prowadzona w domu Józefa Majchra. Pierwsza legalna szkoła działała w Starej Słupi od roku 1913, prowadzona przez nauczycielkę Kazimierę Auksztakalnis. Uczęszczało do niej 48 dzieci. Początkowo zajęcia prowadzono w izbie wynajętej u chłopa - Klemensa Pióro. Po trzech latach wybudowano nowy obiekt udostępniony do nauki w 1916 roku. W okresie międzywojennym szkoła w Starej Słupi jako jedna z dwóch w gminie Nowa Słupia, była szkołą obwodową i posiadała 7 pełnych klas. Zachowały się z niej fragmenty kroniki szkolnej.
W chałupie ze Starej Słupi odtworzono wnętrze małej 1 - klasowe szkoły prowadzonej w wynajętej chałupie z izbą zamienioną na klasę lekcyjną. Wyposażona jest w dwa rzędy drewnianych dwuosobowych ławek szkolnych, stół i krzesło nauczyciela ustawione na niewielkim podwyższeniu, czarną tablicę umocowaną na trójkątnym stojaku i jedną drewnianą szafę, pełniącą jednocześnie funkcję biblioteczki i schowka na pomoce szkolne. Ciekawym elementem wyposażenia jest tzw. kącik czystości, który tworzą lakierowany na biało drewniany stojak z miednicą, dzbankiem i mydelniczką z mydłem oraz wiszący nad nim lniany ręcznik. Takie „kąciki czystości” były propagowane przez władze szkolne w okresie dwudziestolecia międzywojennego, zwłaszcza w szkołach wiejskich nie posiadających osobnych łazienek czy umywalek z bieżącą wodą. Ściany klasy zawieszone są obrazkami i tablicami dydaktycznymi m.in. tablica z wzorami kaligraficznymi pisma. Zaś na ścianie frontowej wisi godło i portrety prezydenta Mościckiego, Marszałka Piłsudskiego oraz krzyż. Na tylniej ścianie znajduje się drewniany wieszak na ubrania. U powały wiszą dwie naftowe lampy. Ławki wyposażone są w szkolne kałamarze z atramentem. Można tu także zobaczyć dawne książki, zeszyty, pióra, piórniki, liczydła itp.

Źródło: Z zasobów Parku Etnograficzne w Tokarni

Słowniczek:
Konstrukcja wieńcowa (ściana wieńcowa, konstrukcja węgłowa, blok-hauzowa, na zrąb, zrębowa, na zamek) - ściana drewniana znana już w czasach prehistorycznych (od neolitu). Do dzisiaj kontynuowana w rejonach o bogatych tradycjach ciesielskich takich jak Podhale czy Kurpie. Ściana składa się z ułożonych poziomo wieńców z belek drewnianych łączonych w narożach (węgłach) na zamki z ostatkami lub bez nich. Ostatkami nazywa się wystające poza obrys budynku końce belek. Belki leżące na sobie łączy się na ogół dębowymi kołkami - tyblami, chroniąc je przed przesunięciem. Szczelinę pomiędzy nimi należy uszczelnić np. sznurem, pakułami, wysuszonym mchem.
Węgieł – narożnik, w ścianie wieńcowej naroże budynku wykonane z dwóch krzyżujących się belek drewnianych, z których zbudowana jest ściana.

ZDJĘCIA

Chałupa ze Starej Słupi - Chałupa o konstrukcji wieńcowej wybudowana w latach 1855-1860
Chałupa ze Starej Słupi - Dach pokryty strzechą o schodkowych narożach
Chałupa ze Starej Słupi - Klasa
Chałupa ze Starej Słupi - Stół nauczyciela
Chałupa ze Starej Słupi - Ławki z wyposażeniem
Chałupa ze Starej Słupi - Godło państwowe i tabliczka z nazwą szkoły
Chałupa ze Starej Słupi - Usytuowanie szkoły w Parku Etnograficznym w Tokarni

31. Międzynarodowy Festiwal Piosenkarzy im. Henryka Morysa i Andrzeja Litwina

W niedzielę, 23 listopada, w sali widowiskowej Wojewódzkiego Domu Kultury w Kielcach odbył się...

Atrakcje II Świętokrzyskiego Jarmarku Bożonarodzeniowego w Kielcach

W najbliższy piątek w Wojewódzkim Domu Kultury w Kielcach rozpocznie się II Świętokrzyski Jarmark...

Nowe nabytki archiwalne Delegatury IPN w Kielcach

3 grudnia (w środę) o godzinie 17.00 w Przystanku Historia na ul. Warszawskiej 5 w Kielcach...

Debata pt. "Pamięć jako odpowiedzialność – dziedzictwo ocalałych"

11 grudnia w Instytucie Kultury Spotkania i Dialogu przy ul. Planty 7 w Kielcach odbędzie się...

„Przebojem przez 90 lat” – koncert jubileuszowy w WDK

W najbliższą sobotę, 15 listopada, o godzinie 18, w sali widowiskowej Wojewódzkiego Domu Kultury...

II Świętokrzyski Jarmark Bożonarodzeniowy

Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego i Wojewódzki Dom Kultury w Kielcach zapraszają w...

Koncert jubileuszowy z okazji 90-lecia Wojewódzkiego Domu Kultury w Kielcach (cz. 1)

15 listopada w Wojewódzkim Domu Kultury w Kielcach odbył się koncert jubileuszowy, zorganizowany...

90-lecie Wojewódzkiego Domu Kultury w Kielcach

Jesienią 2025 r. mija 90. rocznica rozpoczęcia działalności Domu Wychowania Fizycznego i...

Powered by Actualizer & Heuristic
Copyright © 2014 by PIK KIELCE
Licznik odwiedzin: 72 300 982
Polityka prywatności | Mapa strony

Cookies

Ta strona korzysta z cookies, które instalowane są w Twojej przeglądarce, więcej informacji w Polityce Prywatności