Piątek, 5 grudnia 2025 - Kryspiny, Norberta, Sabiny

Park Etnograficzny w Tokarni - wiatrak z Pacanowa A A A

Czwartek, 1 września 2011 Autor: Agnieszka Markiton
Drewniany wiatrak typu holenderskiego wybudowano w latach 1917-1919 w miejscowości Pacanów. Budowniczym, fundatorem i pierwszym użytkownikiem obiektu był Michał Zasucha. Pierwotnie wiatrak zlokalizowany był na pozbawionym drzew wzniesieniu, w odległości 65 metrów od gospodarstwa właściciela. Jak większość wiatraków na Kielecczyźnie młyn pracował do lat 50. XX wieku.
W 1976 roku został uznany za zabytek i wpisany do Rejestru Zabytków. Następnie wykupiono go i przekazano pod opiekę Muzeum Wsi Kieleckiej. Wiatrak rozebrano w 1993 roku i translokowano na teren Parku Etnograficznego w Tokarni, gdzie doczekał się montażu w 2009 roku.
Wieża trójkondydygnacyjnego budynku została wzniesiona na planie ośmioboku na podwalinie dębowej, zaopatrzonej w podmurówkę z polnego kamienia. Ściany szalowane na zewnątrz deskami wykonano w konstrukcji szkieletowo – ryglowej i pokryto pojedynczą warstwą gontu. Tworzy je osiem słupów i rygle wzmacniające konstrukcję.
Na parterze umieszczono urządzenia do końcowej obróbki mlewa tzw. odsiewacze oraz część mechanizmu transmisyjnego. Na piętrze znajdują się: wał sztorcowy oraz dwa złożenia kamieni młyńskich z koszami zasypowymi na zboże. Na najwyższej kondygnacji obejrzeć można elementy mechanizmu napędowego i transmisyjnego, koło „paleczne”, wał skrzydłowy (poziomy), wał sztorcowy (pionowy), dwa poziome koła sztorcowe i koła cewkowe.
Wiatrak posiada ruchomy, obrotowy dach namiotowy o konstrukcji krokwiowej, kryty gontem. W głowicy wału śmigłowego osadzone są drewniane „śmigi” przeznaczone na osadzenie „napióru”. Czapę wraz ze skrzydłami obracano stronę wiatru za pomocą dyszla.
Do wnętrza prowadzą drzwi zaopatrzone od wewnątrz w zamek kowalskiej roboty. Na wszystkich kondygnacjach ułożono podłogi z desek.

Źródło: Z zasobów Parku Etnograficzne w Tokarni

Słowniczek:
Ściany szalowane – czyli deskowane w celu umocnienia, uszczelnienia lub dekoracji konstrukcji.
Konstrukcja szkieletowo - ryglowa - konstrukcja wykonana ze sztywno połączonych słupów, rygli i zastrzałów, między którymi układa się materiał ocieplający. Elementy nośne są u dołu połączone z podwaliną, a u góry z oczepem. Połączenia elementów konstrukcyjnych wykonuje się sposobem ciesielskim na czopy i gniazda.
Gont – drewniany materiał do wykonywania pokryć dachowych. Deseczka z drewna iglastego, o przekroju klina, z wpustem wzdłuż szerszej krawędzi. Łączona poprzez wsunięcie jednej deseczki w drugą.
Dach namiotowy - dach o trójkątnych połaciach zbiegających się w jednym wierzchołku. Szczególnym przypadkiem takiego dachu jest pokrycie stożkowe.
Krokiew - ukośna belka, najczęściej drewniana w wiązarach dachowych oparta na belce wiązarowej lub oczepie, wzmacniana często jętką lub podpierana płatwią. Na niej, za pośrednictwem łat opiera się pokrycie dachowe.

ZDJĘCIA

Wiatrak z Pacanowa - Wiatrak wybudowany w latach 1917-1919
Wiatrak z Pacanowa - Trójkondydygnacyjny budynek o planie ośmioboku
Wiatrak z Pacanowa - Ściany szalowane pokryte gontem
Wiatrak z Pacanowa - Obrotowy dach namiotowy
Wiatrak z Pacanowa - Dyszel
Wiatrak z Pacanowa - Parter
Wiatrak z Pacanowa - Część mechanizmu transmisyjnego
Wiatrak z Pacanowa - Usytuowanie wiatraka z Pacanowa w Parku Etnograficznym w Tokarni

31. Międzynarodowy Festiwal Piosenkarzy im. Henryka Morysa i Andrzeja Litwina

W niedzielę, 23 listopada, w sali widowiskowej Wojewódzkiego Domu Kultury w Kielcach odbył się...

Atrakcje II Świętokrzyskiego Jarmarku Bożonarodzeniowego w Kielcach

W najbliższy piątek w Wojewódzkim Domu Kultury w Kielcach rozpocznie się II Świętokrzyski Jarmark...

Debata pt. "Pamięć jako odpowiedzialność – dziedzictwo ocalałych"

11 grudnia w Instytucie Kultury Spotkania i Dialogu przy ul. Planty 7 w Kielcach odbędzie się...

Nowe nabytki archiwalne Delegatury IPN w Kielcach

3 grudnia (w środę) o godzinie 17.00 w Przystanku Historia na ul. Warszawskiej 5 w Kielcach...

„Przebojem przez 90 lat” – koncert jubileuszowy w WDK

W najbliższą sobotę, 15 listopada, o godzinie 18, w sali widowiskowej Wojewódzkiego Domu Kultury...

II Świętokrzyski Jarmark Bożonarodzeniowy

Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego i Wojewódzki Dom Kultury w Kielcach zapraszają w...

Koncert jubileuszowy z okazji 90-lecia Wojewódzkiego Domu Kultury w Kielcach (cz. 1)

15 listopada w Wojewódzkim Domu Kultury w Kielcach odbył się koncert jubileuszowy, zorganizowany...

90-lecie Wojewódzkiego Domu Kultury w Kielcach

Jesienią 2025 r. mija 90. rocznica rozpoczęcia działalności Domu Wychowania Fizycznego i...

Powered by Actualizer & Heuristic
Copyright © 2014 by PIK KIELCE
Licznik odwiedzin: 72 311 278
Polityka prywatności | Mapa strony

Cookies

Ta strona korzysta z cookies, które instalowane są w Twojej przeglądarce, więcej informacji w Polityce Prywatności