Piątek, 29 marca 2024 - Marka, Wiktoryny, Zenona

Park Etnograficzny w Tokarni - studnia dworska z Gór Pińczowskich A A A

Poniedziałek, 1 sierpnia 2011 Autor: Agnieszka Markiton
Studnia dworska z Gór Pińczowskich jest niezwykle ciekawym obiektem, unikatowym na Kielecczyźnie, a także w skali kraju. Jest jedną z czterech podobnych studni, jakie zmuszeni byli wybudować mieszkańcy Gór i sąsiedniego Polichna ze względu na warunki hydrograficzne wsi.
Nie drążono tam indywidualnych studni przydomowych, gdyż wodę trzeba było dobywać z poziomu około 80 m. Zmusiło to do zastosowania nietypowego mechanizmu umożliwiającego jej czerpanie - dwukonnego kieratu napędzającego kołowrót z linami na blokach, na których zawieszone były wielkie wiadra klepkowe.
Obie wsie Góry i Polichno należały do majątku Dębińskich. Z inicjatywy dziedzica wybudowano około 1850 roku pierwszą studnię, zwaną odtąd „dworską”. Wzorując kierat typu górnego na powszechnych wówczas kieratach podobnej konstrukcji, jakie w folwarkach napędzały młockarnie czy sieczkarnie. Jednak bardzo funkcjonalne wykorzystanie konnego kieratu do czerpania wody nie zostało odnotowane nigdzie indziej w kraju. Studnia dworska z Gór jest też przykładem niespotykanego w budownictwie wiejskim połączenia ośmioboku z czworobokiem, nakrytych wspólnym dachem z gontu, a ściany oszalowano szerokimi sosnowymi deskami. Innymi niepowtarzalnymi cechami studni dworskiej są: dwukierunkowość pracy kieratu, przeniesienie napędu linami, reliktowe sposoby łączenia elementów szkieletowej konstrukcji budynku czy wkopanie słupów nośnych w grunt. Krokwie w części ośmiobocznej, nad kieratem, ułożono promieniście.
Głębinowa studnia wymurowana jest blokami piaskowca, a nadziemną cembrowinę o ośmiobocznym rzucie wykonano z sosnowych, węgłowanych bali. Kierat składa się z pionowego, dębowego wału zwanego królem, obracanego przez konie przy pomocy dwu dyszli i osadzonego na nim koła bębnowego, wykonanego z trzech okręgów połączonych pionowymi szczeblinami. Na bębnie owinięte są liny przerzucone przez krążki osadzone w jarzmach ponad studnią. Wiadra zawieszone na linach poruszają się w ten sposób, że przy danym kierunku obrotów kieratu jedno z nich jest opuszczane do studni, drugie z wodą podnosi się do góry. Po zmianie kierunku obrotów kieratu, co wymagało odwrócenia koni przy dyszlach - następował przeciwny ruch wiader. Studnia uruchamiana była tylko rano, w południe i wieczorem, a do odleglejszych gospodarstw zabierano wodę beczkowozami.

Źródło: Tomasz Dzikowski, Park Etnograficzny w Tokarni, informator turystyczny, Kielce 1999

Słowniczek:
Gont – drewniany materiał do wykonywania pokryć dachowych. Deseczka z drewna iglastego, o przekroju klina, z wpustem wzdłuż szerszej krawędzi. Łączona poprzez wsunięcie jednej deseczki w drugą.
Krokiew - ukośna belka, najczęściej drewniana w wiązarach dachowych oparta na belce wiązarowej lub oczepie, wzmacniana często jętką lub podpierana płatwią. Na niej, za pośrednictwem łat opiera się pokrycie dachowe.
Węgieł – narożnik, w ścianie wieńcowej naroże budynku wykonane z dwóch krzyżujących się belek drewnianych, z których zbudowana jest ściana.
Ściany szalowane – czyli deskowane w celu umocnienia, uszczelnienia lub dekoracji konstrukcji.

ZDJĘCIA

Studnia dworska z Gór Pińczowskich  - Studnia wybudowana około 1850 r.
Studnia dworska z Gór Pińczowskich  - Wspólny gontowy dach
Studnia dworska z Gór Pińczowskich  - Budynek o konstrukcji szkieletowej
Studnia dworska z Gór Pińczowskich  - Ośmioboczna szopa maneżowa
Studnia dworska z Gór Pińczowskich  - Gontowy dach nad kieratem
Studnia dworska z Gór Pińczowskich  - Kierat
Studnia dworska z Gór Pińczowskich  - Koło bębnowe
Studnia dworska z Gór Pińczowskich  - Konstrukcja dachu
Studnia dworska z Gór Pińczowskich  - Czworoboczne pomieszczenie ze studnią
Studnia dworska z Gór Pińczowskich  - Ośmioboczna studnia
Studnia dworska z Gór Pińczowskich  - Przeniesienie napędu linami
Studnia dworska z Gór Pińczowskich  - Krążki osadzone w jarzmach ponad studnią
Studnia dworska z Gór Pińczowskich  - Usytuowanie studni w Parku Etnograficznym w Tokarni

Jarmark Wielkanocny w Kielcach

Przez cały tydzień (od 22 do 29 marca) na ulicy Sienkiewicza w Kielcach odbywać się będzie...

Wernisaż wystawy „Historia Biblii”

Historia Pisma Świętego zostanie przedstawiona na wystawie, która będzie otwarta we wtorek, 26...

Dzień Teatru w Miejskim Centrum Kultury w Skarżysku

Jak co roku, 27 marca obchodzimy Międzynarodowy Dzień Teatru. Z tej okazji Miejskie Centrum...

XX Festiwal Wielkopostny - Daleszyce 2024

17 marca w kościele pw. Św. Michała Archanioła w Daleszycach odbył się koncert finałowy XX...

"Pomóżmy Dorocie, której spłonął dom" – koncert charytatywny w teatrze połączony z licytacją

27 marca (w środę) o godz. 18.00 w Teatrze im. St. Żeromskiego odbędzie się koncert charytatywny...

Musicale i spektakle w KCK

W najbliższym czasie w Kieleckim Centrum Kultury widzowie będą mogli obejrzeć musical...

Dziecięca Estrada Folkloru 2024

16 marca w Wojewódzkim Domu Kultury w Kielcach odbyła się Dziecięca Estrada Folkloru 2024....

Powered by Actualizer & Heuristic
Copyright © 2014 by PIK KIELCE
Licznik odwiedzin: 60 874 174
Polityka prywatności | Mapa strony

Cookies

Ta strona korzysta z cookies, które instalowane są w Twojej przeglądarce, więcej informacji w Polityce Prywatności