Nie drążono tam indywidualnych studni przydomowych, gdyż wodę trzeba było dobywać z poziomu około 80 m. Zmusiło to do zastosowania nietypowego mechanizmu umożliwiającego jej czerpanie - dwukonnego kieratu napędzającego kołowrót z linami na blokach, na których zawieszone były wielkie wiadra klepkowe.
Obie wsie Góry i Polichno należały do majątku Dębińskich. Z inicjatywy dziedzica wybudowano około 1850 roku pierwszą studnię, zwaną odtąd „dworską”. Wzorując kierat typu górnego na powszechnych wówczas kieratach podobnej konstrukcji, jakie w folwarkach napędzały młockarnie czy sieczkarnie. Jednak bardzo funkcjonalne wykorzystanie konnego kieratu do czerpania wody nie zostało odnotowane nigdzie indziej w kraju. Studnia dworska z Gór jest też przykładem niespotykanego w budownictwie wiejskim połączenia ośmioboku z czworobokiem, nakrytych wspólnym dachem z gontu, a ściany oszalowano szerokimi sosnowymi deskami. Innymi niepowtarzalnymi cechami studni dworskiej są: dwukierunkowość pracy kieratu, przeniesienie napędu linami, reliktowe sposoby łączenia elementów szkieletowej konstrukcji budynku czy wkopanie słupów nośnych w grunt. Krokwie w części ośmiobocznej, nad kieratem, ułożono promieniście.
Głębinowa studnia wymurowana jest blokami piaskowca, a nadziemną cembrowinę o ośmiobocznym rzucie wykonano z sosnowych, węgłowanych bali. Kierat składa się z pionowego, dębowego wału zwanego królem, obracanego przez konie przy pomocy dwu dyszli i osadzonego na nim koła bębnowego, wykonanego z trzech okręgów połączonych pionowymi szczeblinami. Na bębnie owinięte są liny przerzucone przez krążki osadzone w jarzmach ponad studnią. Wiadra zawieszone na linach poruszają się w ten sposób, że przy danym kierunku obrotów kieratu jedno z nich jest opuszczane do studni, drugie z wodą podnosi się do góry. Po zmianie kierunku obrotów kieratu, co wymagało odwrócenia koni przy dyszlach - następował przeciwny ruch wiader. Studnia uruchamiana była tylko rano, w południe i wieczorem, a do odleglejszych gospodarstw zabierano wodę beczkowozami.
Źródło: Tomasz Dzikowski, Park Etnograficzny w Tokarni, informator turystyczny, Kielce 1999
Słowniczek:
Gont – drewniany materiał do wykonywania pokryć dachowych. Deseczka z drewna iglastego, o przekroju klina, z wpustem wzdłuż szerszej krawędzi. Łączona poprzez wsunięcie jednej deseczki w drugą.
Krokiew - ukośna belka, najczęściej drewniana w wiązarach dachowych oparta na belce wiązarowej lub oczepie, wzmacniana często jętką lub podpierana płatwią. Na niej, za pośrednictwem łat opiera się pokrycie dachowe.
Węgieł – narożnik, w ścianie wieńcowej naroże budynku wykonane z dwóch krzyżujących się belek drewnianych, z których zbudowana jest ściana.
Ściany szalowane – czyli deskowane w celu umocnienia, uszczelnienia lub dekoracji konstrukcji.
