Piątek, 19 kwietnia 2024 - Alfa, Leonii, Tytusa

Park Etnograficzny w Tokarni - dom organisty z Bielin A A A

Środa, 1 czerwca 2011 Autor: Agnieszka Markiton
Dziś pracownię krawiecką i typowy małomiasteczkowy sklepik „ze wszystkim" z okresu międzywojennego oraz XIX-wieczną aptekę z laboratorium, możemy zwiedzać w domu organisty z Bielin.
Wzniesiono go w I połowie XIX wieku, w układzie dwutraktowym: izba – alkierz oraz alkierz - izba, z przelotową centralną sienią. Pod sienią znajduje się wymurowana łamanym kamieniem piwnica. W ciekawy sposób dwie części sieni, północną i południową, łączy arkadowe przejście w podstawie cyrklowego komina (wybudowanego z kamienia), przy którego filarach w obu izbach usytuowane są urządzenia ogniowe: trzony kuchenne z blachami i ogrzewacze.
Wieńcowe ściany tego dostatniego domu o charakterze dworkowym wzniesiono z tartych belek jodłowych, węgłowanych na jaskółczy ogon i oszalowano z zewnątrz pionowymi tarcicami z listwami na złączach. Węgły maskowane są prostymi pilastrami z desek. Podłogi są drewniane, sosnowe, w lewej izbie z dekoracyjną czteroramienną rozetką z dębiny. Okna są dwuskrzydłowe, sześciopolowe z lufcikami, malowane białą farbą olejną. Drzwi wejściowe, z obu stron sieni, są taflowe, dekorowane klepką dębową z kowalskimi ćwiekami. Wejścia osłaniają altankowe ganki, z kratownicami z sosnowych listew o przekroju trójkątnym.
Dom jest bogato dekorowany. Oprócz kratownic szczyty daszków nad gankami oprowadzone są listwami wyżynanymi na dolnej krawędzi w kształt wypukłych łuków z otworami, przemiennych z łukami wklęsłymi. Ciekawym dopełnieniem są wyżynane w desce stylizowane sylwetki ptaków, które wypełniają górne naroża wejść na ganki. Pod okapem biegnie fryz w postaci poziomych desek z wyciętymi od dołu łukami odpowiadającymi rytmowi szalunku. Naczółkowy dach organistówki jest kryty gontem.
pracowni krawieckiej Hersza Michela pokazano maszyny do szycia-ręczną i nożną, żelazka, a przede wszystkim rozmaitą odzież kobiecą, wyroby bieliźniarskie i dodatki, w tym koronki. Można też zobaczyć warsztat koronkarski.
Towar pokazany w sklepiku, to autentyczne, pochodzące z lat międzywojennych paczki ołówków, piór, kredek, cygar, gilz do papierosów, galanteria papierowa, książeczki dla dzieci i bogate wzorniczo opakowania produktów spożywczych, butelki, przedmioty użytku domowego. Może tu również zobaczyć ówczesną lodówkę - zwana wówczas „lodownią pokojową", chłodzącą dzięki umieszczanym w niej kawałkom lodu. Służyła ona do przechowywania napojów.
Apteka, która składa się z izby ekspedycyjnej i laboratorium. Wyposażona jest w XIX-wieczne meble pochodzące z apteki w Busku. Półki zapełniają rozliczne naczynia apteczne, słoje, butelki, porcelanowe pojemniki z łacińskimi nazwami preparatów. Dolna część regałów zawiera szufladki na leki. W laboratorium możemy zobaczyć porcelanowe moździerze, wagę laboratoryjną, probówki, szklane kolby, ławę z nożem kołyskowym do siekania ziół leczniczych, książki farmaceutyczne, a także przyrząd do wyrobu świec woskowych, w ten rodzaj oświetlenia zaopatrywano się właśnie w aptece. Ciekawe są XVIII-wieczne retorty szklane, mały inhalator z palnikiem spirytusowym, przyrząd do formowania pigułek, przyrząd do pasowania korków. Miedziane i szklane syfony związane są z prowadzoną przez apteki sprzedażą wód mineralnych i lemoniad.

Tekst: Tomasz Dzikowski
Źródło: Tomasz Dzikowski, Park Etnograficzny w Tokarni, informator turystyczny, Kielce 1999

Słowniczek:
Alkierz - w budownictwie wiejskim alkierzem określa się małą izdebkę przy dużej izbie.
Konstrukcja wieńcowa (ściana wieńcowa, konstrukcja węgłowa, blok-hauzowa, na zrąb, zrębowa, na zamek) - ściana drewniana znana już w czasach prehistorycznych (od neolitu). Do dzisiaj kontynuowana w rejonach o bogatych tradycjach ciesielskich takich jak Podhale czy Kurpie. Ściana składa się z ułożonych poziomo wieńców z belek drewnianych łączonych w narożach (węgłach) na zamki z ostatkami lub bez nich. Ostatkami nazywa się wystające poza obrys budynku końce belek. Belki leżące na sobie łączy się na ogół dębowymi kołkami, chroniąc je przed przesunięciem. Szczelinę pomiędzy nimi należy uszczelnić np. sznurem, pakułami, wysuszonym mchem.
Węgieł – narożnik, w ścianie wieńcowej, naroże budynku wykonane z dwóch krzyżujących się belek drewnianych, z których zbudowana jest ściana.
Ściany szalowane – czyli deskowane w celu umocnienia, uszczelnienia lub dekoracji konstrukcji.
Pilaster to ustawiony przy ścianie (lub w częściowo w nią wtopiony) filar, nieznacznie występujący przed lico ściany. Pełni on zarówno funkcję konstrukcyjną (podpora), jak też dekoracyjną (rozczłonkowuje ścianę). Podobnie jak kolumna składa się z głowicy, gładkiego lub kanelowanego trzonu oraz czasami z bazy i cokołu. Stosowano również pilastry zwielokrotnione (tworzyły je nałożone na siebie, coraz węższe pilastry).
Fryz - środkowy, poziomy człon belkowania z reguły leżący między architrawem i gzymsem. Bardzo często zdobiony płaskorzeźbami, był jednym z najbardziej ozdobnych elementów antycznych świątyń. W porządku doryckim fryz składał się z następujących na przemian po sobie metop i tryglifów (tzw. fryz metopowo-tryglifowy). Fryz to również poziomy pas zdobiący naczynia i malowidła lub ozdoba architektoniczna. Fryzy takie mogą składać się z powtarzających się motywów geometrycznych lub scen figuralnych.
Dach naczółkowy - dach dwuspadowy z dodatkowymi, krótkimi, połaciami na ścianach szczytowych.
Gont – drewniany materiał do wykonywania pokryć dachowych. Deseczka z drewna iglastego, o przekroju klina, z wpustem wzdłuż szerszej krawędzi. Łączona poprzez wsunięcie jednej deseczki w drugą.

ZDJĘCIA

Dom organisty z Bielin - XIX – wieczny dom organisty z Bielin
Dom organisty z Bielin - Wieńcowe ściany i naczółkowy, gontowy dach
Dom organisty z Bielin - Proste pilastry z desek maskujące węgły
Dom organisty z Bielin - Dwuskrzydłowe, sześciopolowe okna
Dom organisty z Bielin - Ściany oszalowane pionowymi tarcicami z listwami na złączach
Dom organisty z Bielin - Altanowy ganek osłaniający wejście
Dom organisty z Bielin - Ozdobne listwy i wyżynane w desce sylwetki ptaków
Dom organisty z Bielin - Pracownia krawiecka
Dom organisty z Bielin - Sklep
Dom organisty z Bielin - Towar i opakowania pochodzące z lat międzywojennych
Dom organisty z Bielin - Urządzenie do produkcji wody gazowanej
Dom organisty z Bielin - Apteka – izba ekspedycyjna
Dom organisty z Bielin - XIX – wieczne meble pochodzące z apteki w Busku
Dom organisty z Bielin - Waga
Dom organisty z Bielin - Apteka – laboratorium
Dom organisty z Bielin - Przyrządy do wyrobu świec
Dom organisty z Bielin - Usytuowanie domu organisty z Bielin w Parku Etnograficznym w Tokarni

Zespół UŚMIECH szykuje premierową inscenizację na tegoroczne SANS w Lublinie

"Bar, czyli wspomnienie" – taki tytuł będzie nosiła premierowa inscenizacja taneczna, która...

IX Kielecki Przegląd Polskich Filmów Fabularnych „Historia w filmie”

We wtorek, 16 kwietnia, w kinie Fenomen w Wojewódzkim Domu Kultury im. Józefa Piłsudskiego w...

„United Colours of Noise” – koncert w Skarżysku

Miejskie Centrum Kultury w Skarżysku-Kamiennej zaprasza na koncert „United Colours of Noise”. W...

Spacer historyczny pt. "Śladami kieleckich kin i zakładów fotograficznych"

21 kwietnia (w niedzielę), w godz. 11.00–13.00, Muzeum Historii Kielc zaprasza na spacer...

XX Festiwal Wielkopostny - Daleszyce 2024

17 marca w kościele pw. Św. Michała Archanioła w Daleszycach odbył się koncert finałowy XX...

Dziecięca Estrada Folkloru 2024

16 marca w Wojewódzkim Domu Kultury w Kielcach odbyła się Dziecięca Estrada Folkloru 2024....

Wybitny skrzypek Mieczysław Jaroński bohaterem kolejnej pocztówki z cyklu "KielczaNIE NIEzwykli, NIEzapomniani"

Nakładem Poczty Polskiej ukazała się kontynuacja cyklu „KielczaNIE NIEzwykli, NIEzapomniani”, w...

Spotkanie z Katarzyną Nosowską

10 kwietnia o godz. 17.30 w Poczytalni na dVoRcu z kieleckimi czytelnikami i fanami spotka się...

Powered by Actualizer & Heuristic
Copyright © 2014 by PIK KIELCE
Licznik odwiedzin: 61 320 690
Polityka prywatności | Mapa strony

Cookies

Ta strona korzysta z cookies, które instalowane są w Twojej przeglądarce, więcej informacji w Polityce Prywatności