Ustawa zasadnicza – wzorowana na konstytucji III Republiki Francuskiej z 1875 roku – wprowadzała ustrój demokracji parlamentarnej, dając Sejmowi dominującą rolę w systemie władz państwowych. Obywateli miał reprezentować również Senat, razem z izbą niższą stanowiący władzę ustawodawczą, podczas gdy prezydent i ministrowie stanowili władzę wykonawczą, a niezawisłe sądy – sądowniczą. Społeczeństwo wybierało bezpośrednio posłów i senatorów, ale nie prezydenta, który był wybierany przez Zgromadzenie Narodowe i nie miał dużego znaczenia politycznego, co wynikało też z obawy endecji, że będzie nim jej główny przeciwnik – Józef Piłsudski.
Konstytucja republiki znosiła przywileje stanowe, gwarantując wszystkim obywatelkom i obywatelom równe prawa, wolność słowa, stowarzyszeń, wyznania i prawo do bezstronnego sądu. Jednym z fundamentów ustroju państwa stał się samorząd lokalny o szerokiej samodzielności. Prawica zapisała prawną ochronę własności prywatnej i możliwość wywłaszczania tylko za odszkodowaniem. Lewica wprowadziła zapisy ochrony pracy, ubezpieczeń społecznych oraz prawo dzieci do nauki. Konstytucję marcową postrzegano jako dzieło kompromisowe, a jej uchwalenie było sejmowym świętem.
W roku 2019 Narodowy Bank Polski wyemitował monetę kolekcjonerską poświęconą 100. rocznicy otwarcia Sejmu Ustawodawczego. Centralną część awersu wypełniają godła II i III Rzeczpospolitej oraz napis: „Salus Rei Publicae Suprema Lex” (Dobro Republiki Najwyższym Prawem). Na rewersie widnieje wizerunek Wojciecha Trąmpczyńskiego, wzorowany na autolitografii malarza portrecisty Stanisława Lentza i pochodzący z teki „Sejm Ustawodawczy Rzeczypospolitej Polskiej w portretach” z 1919 roku. Uwiecznioną laskę marszałkowską, wręczoną Trąmpczyńskiemu, zaprojektował malarz Józef Teofil Smoliński, a wykonała warszawska firma Grzegorza i Feliksa Łopieńskich. Na jej głowicy, w formie wzburzonych fal morskich, unosi się jednomasztowy korab jako symbol państwa, zwieńczony wieńcem dębowym – alegorią zwycięstwa, na którym spoczywa godło państwowe.
Źródło: MNKi
Fot. Moneta kolekcjonerska 10 zł: Sejm Ustawodawczy 1919–1922, Urszula Walerzak, Narodowy Bank Polski, Mennica Polska S.A., srebro, Polska, Warszawa, 2019
