W opactwie cysterskim w Wąchocku 7 września o godzinie 12.00 rozpoczną się uroczyste obchody inauguracji Europejskich Dni Dziedzictwa. Do Wąchocka zjadą miłośnicy zabytków z całej Polski, gdyż organizatorzy (opactwo, urzędy: miasta oraz marszałkowski i ośrodek kultury) przygotowali wyjątkowo bogaty program. Będzie można skorzystać z wielu bezpłatnych atrakcji kulturalnych, rozrywkowych i przede wszystkim edukacyjnych.
- Chcemy pokazać wszystkim Polakom, to co w Wąchocku najcenniejsze. Uzmysłowić jak bardzo nasza miejscowość zapisała się w dziejach Polski i jak wiele nasz kraj i region zawdzięcza cystersom – mówi Sebastian Staniszewski, zastępca burmistrza Wąchocka, historyk i współpomysłodawca tego wydarzenia - Jestem niezwykle dumny i zaszczycony, że nasza miejscowość dostąpiła zaszczytu tegorocznej organizacji tak niezwykłego wydarzenia – dodaje.
Europejskie Dni Dziedzictwa to międzynarodowe wydarzenie o zasięgu ogólnoeuropejskim i doskonała platforma do szerokiej promocji zabytków, historii czy też lokalnej kultury. EDD to również największy w Europie projekt społeczny i edukacyjny, a jednocześnie największe święto zabytków na Starym Kontynencie. Z szacunkowych danych liczbowych wynika, iż w edycji EDD 2012 wzięło udział blisko 300 000 osób. W całej Polsce na terenie 393 miejscowości uczestnicy mieli do wyboru przeszło 1640 wydarzeń. Oferta obejmowała oprócz możliwości zwiedzania obiektów zabytkowych zarówno wykłady, odczyty, spacery i wycieczki plenerowe, jak i festyny, dożynki, spotkania z twórcami kultury i depozytariuszami tradycji. We wrześniu 2013 roku Polska już po raz 21. weźmie udział w EDD. Zgodnie z decyzją ministra kultury i dziedzictwa narodowego temat przewodni brzmi: „Nie od razu Polskę zbudowano”.
- Poprzez tak sformułowany temat chcemy nawiązać do wszelkich form budowy polskiej państwowości nie tylko w sensie dosłownym – kształtowaniu granic na przestrzeni dziejów, ale również tym symbolicznym – poczuciu przynależności i związku z historią, językiem, tradycją. Pragniemy też skoncentrować się na dokonaniach w zakresie stanowienia prawa, rozwoju gospodarczego, wynalazków i myśli technicznej, wszystkich dziedzinach sztuki, architektury, a także w zakresie dyplomacji, sportu, działalności edukacyjnej, pedagogicznej i wydawniczej. Chcemy, aby EDD 2013 pokazały Polskę jako społeczność, która trwała nieprzerwanie od X w., z położeniem nacisku na jej ogromne zróżnicowanie i fakt zaangażowania wszystkich warstw społecznych w dążenie i trwanie w polskości” – twierdzi Paulina Florjanowicz, dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa, który koordynuje EDD w Polsce.
Granice państwa wyznacza nie tylko zakres samego terytorium. Tworzą je przede wszystkim obywatele – ludzie przynależni danemu krajowi, związani z nim wspólną historią, jednoczący się w jednym języku, tradycji i kulturze oraz pielęgnujący dziedzictwo. Dzieje Polski wskazują nam – pomimo zróżnicowania społecznego – na dążenie wszystkich warstw społecznych do utrzymania polskości. Wyrazem tego były m.in. powstania narodowowyzwoleńcze, które w świadomości Polaków są symbolami nieustannego dążenia do tworzenia i utrzymania niepodległego państwa. W tym roku przypada 150. rocznica wybuchu powstania styczniowego, dlatego też w ramach EDD gmina Wąchock chce nawiązać do wydarzeń z 1863 roku.
- W moim przekonaniu szacunek dla powstańców, to docenienie faktu, że naród polski konstytuuje się wokół przywiązania do wolności. Równie mocno potwierdzili ten fakt podczas II wojny światowej żołnierze Armii Krajowej od „Ponurego” i „Nurta” oraz współczesna kontynuacja tradycji powstańczych i partyzanckich – twierdzi burmistrz Staniszewski, który jest koordynatorem i współautorem scenariusza obchodów. – Chcemy pokazać Polakom nasze wielkie tradycje patriotyczne i niepodległościowe opactwa i miasta oraz ogromny wpływ jaki cystersi wywarli na gospodarczy rozwoju regionu dający początek staropolskiemu zagłębiu hutniczemu. Od cystersów wszystko się tutaj zaczęło, to właśnie szarzy mnisi są najważniejszą klamrą spinającą całą historię miasta i regionu – dodaje.
Rzeczywiście, wybór miejsca inauguracji święta zabytków nie jest przypadkowy. Zadecydowały przede wszystkim walory architektoniczne obiektu, który został zbudowany na przełomie XII i XIII w. Klasztor jest bowiem jednym z najpiękniejszych i najcenniejszych przykładów architektury romańskiej w Polsce. Fundatorem opactwa był w 1179 r. biskup krakowski Gedeon (Gedko). Przepiękny kościół pw. Najświętszej Maryi Panny i św. Floriana wzniesiono na przełomie XII i XIII w. Jest to znakomity przykład niespotykanej gdzie indziej w Polsce architektury realizującej surową regułę cysterską. W obrębie gmachu klasztornego, przekształconego w XVII w. w stylu barokowym, zachowało się wiele pomieszczeń zbudowanych jeszcze w czasach średniowiecznych – kapitularz (określany przez specjalistów jako idealnie zachowane wnętrze romańskie), armarium, fraternia, dormitorium oraz refektarz z bogatą kamieniarką romańską. Praktycznie wszystkie te pomieszczenia przetrwały do dnia dzisiejszego w niezmienionym kształcie od wieku XIII, dzięki czemu możemy dzisiaj podziwiać kamieniarską sztukę, która została wykonana prawie 800 lat temu.
W sobotę 7 września podczas inauguracji EDD nacisk położony zostanie również na przypomnienie tradycji patriotycznych i niepodległościowych wąchockich cystersów sięgających czasów insurekcji kościuszkowskiej. Cystersi popierali powstanie 1794 r., niosąc pomoc i składając ofiary. Zakłady cysterskie z Wąchocka zaopatrywały Tadeusza Kościuszkę w broń białą i palną, w tym kule armatnie lub nawet odlane lekkie armaty. Zasilano pieniędzmi kasy powstańcze. W czasie wojen napoleońskich i Księstwa Warszawskiego (1807-1815) zakłady klasztoru wytwarzały broń oraz wyposażenie dla wojsk księcia Józefa Poniatowskiego. Na trwałe zapisał się Wąchock na kartach historii Polski walczącej w czasie powstania styczniowego. W 1863 r. mieściła się w Wąchocku kwatera główna pułkownika Mariana Langiewicza, naczelnika wojska województwa sandomierskiego, mianowanego później an stopień generała. W okresie od 23 stycznia do lutego 1863 r. miasteczko stało się centrum powstańczym tzw. „Republiką Wąchocką”. Marian Langiewicz założył obozowisko powstańcze w górskiej okolicy Wąchocka, gdzie liczne zakłady i kuźnie suchedniowskie dostarczać mu miały materiału wojennego. Między innymi za udział w powstaniu styczniowym władze carskie odebrały w 1869 r. Wąchockowi prawa miejskie, degradując je do stopnia osady. Wielu mieszkańców zesłano na Sybir, na katorgę. W 1927 r., w setną rocznicę urodzin gen. Langiewicza, wmurowano w kościele pamiątkową płytę marmurową. 23 maja 1927 r. odbył się w Wąchocku zjazd weteranów powstania 1863 r. z okolicznościową mszą św. w kościele parafialnym. W czasie II wojny światowej okoliczne lasy były bazą partyzancką. Szczególnie zasłynął bohaterstwem legendarny dowódca świętokrzyskich oddziałów partyzanckich Armii Krajowej major Jan Piwnik "Ponury", poległy w walce z Niemcami na Nowogródczyźnie 16 czerwca 1944 r., a którego szczątki doczesne przeniesiono w 1988 r. i uroczyście pochowano w Wąchocku. W czerwcu bieżącego roku, w trakcie corocznych obchodów z udziałem władz państwowych, odbyła się uroczystość pośmiertnego awansu Jana Piwnika na stopień pułkownika. Opactwo starannie przechowuje wszelkie pamiątki związane z pamięcią walk o niepodległość narodu polskiego. Całej tej burzliwej i pięknej historii będzie można doświadczyć 7 września.
- Bardzo się cieszymy z tej możliwości pokazania naszego dziedzictwa. Liczymy też, że nasz bezcenny klasztor zostanie uznany za pomnik historii, a nasz trud w utrzymanie tego wyjątkowego zabytku doceniony – twierdzi ojciec Eugeniusz, opat klasztoru.
Program ogólnopolskiego otwarcia EDD przewiduje, m.in.: uroczystą mszę św. w intencji ojczyzny i bohaterów, wykład prof. Ewy Łużynieckiej połączony z oprowadzaniem po opactwie (również części klauzurowej), koncert, warsztaty, wycieczki edukacyjne, targi rękodzieła, a także – cieszący się popularnością wśród mieszkańców – pokaz grup rekonstrukcyjnych związany m.in. z powstaniem 1863 r. W niedzielę 8 września planowana jest wycieczka rowerowa „Szlakiem Langiewicza i „Ponurego”, bohatera Armii Krajowej, który pochowany jest na terenie klasztoru w Wąchocku oraz sesja popularnonaukowa pod hasłem: „Rola cywilizacyjna Opactwa Cystersów w Wąchocku”
- Inauguracja EDD zorganizowana na terenie opactwa cystersów w Wąchocku, mamy nadzieję, podkreśli znaczenie dla kultury polskiej dziedzictwa klasztoru, tak bardzo związanego z losami narodu. Będzie też wyróżnieniem dla całego regionu staropolskiego Gór Świętokrzyskich i pozwoli zwrócić uwagę opinii publicznej na ogromny trud jaki cystersi i w ogóle polskie zakony wkładają w utrzymanie zabytkowych zabudowań klasztornych – przekonuje Paulina Florjanowicz.
Szczegółowe programy wszystkich imprez można znaleźć na stronie internetowej www.edd.nid.pl oraz na portalu www.wachock.pl.
Źródło: Urząd Miasta i Gminy w Wąchocku
