Wyręczali ich czasem chłopcy, którzy wpadali do kościoła z kijami i walili nimi o ławki z całej mocy, czyniąc grzmot po kościele jak największy.1 Wówczas wpadała służba kościelna z batami i próbowała wyrzucić ich z kościoła. Było przy tym i mnóstwo śmiechu, bo chłopcy byli od kościelnych dziadków szybsi i bywało, że przyłożyli im nieraz po kilka kijów. Zdarzało się, że w swojej swawoli szli jeszcze dalej, parodiując tekst godzinek śpiewem:
Zacznijcie wargi nasze
Pić gorzałkę z flaszek,
A wy, karczmareczki,
Dajcie gorzałeczki.
Zacznijcie krawcy, szewcy
Trzaskać kopytami,
A wy, małe szewczęta,
módlcie się za nami.2
Pić gorzałkę z flaszek,
A wy, karczmareczki,
Dajcie gorzałeczki.
Zacznijcie krawcy, szewcy
Trzaskać kopytami,
A wy, małe szewczęta,
módlcie się za nami.2
W Wielką Środę, w każdej wsi, w której był kościół, robiono ze starych gałganów kukłę Judasza, wkładano jej do kieszeni trzydzieści kawałków tłuczonego szkła – symbolizujących trzydzieści srebrników, po czym wynoszono maszkarę na wieżę kościelną i zrzucano ją na dół. Tam już czekała na nią gawiedź uzbrojona w kije, która pracowicie ją nimi okładała. Później ciągnięto tę kukłę przez miasto, aby ją na koniec spalić lub też utopić w stawie.3
Dni wielkotygodniowe wróżyły pogodę na cały rok. Uważano, że jaka jest Wielka Środa – taka będzie wiosna, jaki Wielki Czwartek – takie lato, Wielki Piątek wróżył pogodę na żniwa i wykopki, a Wielka Sobota zapowiadała pogodę na zimę.4
W kościołach bardzo uroczyście obchodzi się Misterium Męki Pańskiej. W środę Wielkiego Tygodnia następuje gaszenie świec, tzw. ciemna jutrznia.
Tego dnia gospodynie zajmowały się generalnymi porządkami, bo do niedzieli wszystko musiało być oczyszczone: dusza, ciało, chata i całe obejście. Bielono izby, czasem do kredy dodawano chabrowej farbki, bo uważano, że muchy nie lubią tego koloru. Tam, gdzie była panna na wydaniu, gospodarz zostawiał niepomalowaną ścianę szczytową, tylko ochlapaną pędzlem pełnym farby. Utworzone w ten sposób, dobrze widoczne na ciemnym tle zmurszałych desek wzory, były znakiem dla kawalerów, potencjalnych kandydatów do ręki córki.
_______
Dni wielkotygodniowe wróżyły pogodę na cały rok. Uważano, że jaka jest Wielka Środa – taka będzie wiosna, jaki Wielki Czwartek – takie lato, Wielki Piątek wróżył pogodę na żniwa i wykopki, a Wielka Sobota zapowiadała pogodę na zimę.4
W kościołach bardzo uroczyście obchodzi się Misterium Męki Pańskiej. W środę Wielkiego Tygodnia następuje gaszenie świec, tzw. ciemna jutrznia.
Tego dnia gospodynie zajmowały się generalnymi porządkami, bo do niedzieli wszystko musiało być oczyszczone: dusza, ciało, chata i całe obejście. Bielono izby, czasem do kredy dodawano chabrowej farbki, bo uważano, że muchy nie lubią tego koloru. Tam, gdzie była panna na wydaniu, gospodarz zostawiał niepomalowaną ścianę szczytową, tylko ochlapaną pędzlem pełnym farby. Utworzone w ten sposób, dobrze widoczne na ciemnym tle zmurszałych desek wzory, były znakiem dla kawalerów, potencjalnych kandydatów do ręki córki.
_______
1. Z. Kuchowicz, Obyczaje staropolskie XVII – XVIII wieku, Wydawnictwo Łódzkie 1975, s. 399.
2. J.S. Bystroń, Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Tom II, PIW 1960, s. 55.
3. J.S. Bystroń, Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Tom II, Księgarnia Wydawnicza Trzaska, Evert i Michalski 1933, s. 55.
2. J.S. Bystroń, Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Tom II, PIW 1960, s. 55.
3. J.S. Bystroń, Dzieje obyczajów w dawnej Polsce. Tom II, Księgarnia Wydawnicza Trzaska, Evert i Michalski 1933, s. 55.
4. H. Szymanderska, Polska Wielkanoc. Tradycje, zwyczaje, potrawy, Wyd. GLOBAL, Warszawa 1991, s. 20.
_______
Zwyczaje i wierzenia związane z Wielką Środą zebrała i opracowała dr Alicja Trukszyn z Działu Dziedzictwa Kulturowego Wojewódzkiego Domu Kultury w Kielcach.
_______
Zwyczaje i wierzenia związane z Wielką Środą zebrała i opracowała dr Alicja Trukszyn z Działu Dziedzictwa Kulturowego Wojewódzkiego Domu Kultury w Kielcach.
