„Boże przedwieczny pobłogosław pracy górników ostrowieckich 1881 r.” - taki napis figuruje na tablicy umieszczonej na metalowym, ażurowym krzyżu z figurą ukrzyżowanego Chrystusa znajdującym się obecnie przed kościołem Najświętszego Serca Jezusowego przy ulicy Sandomierskiej. Wykonano go w fabryce J. Poznańskiego w Warszawie. Krzyż pierwotnie stał w pobliżu biura dyrekcji Zakładów Ostrowieckich (przy obecnym rondzie Republiki Ostrowieckiej). Jest dedykowany pracownikom kopalni rud żelaza funkcjonujących w XIX wieku w okolicach Szewny (kopalnia „Henryk”), w Jędrzejowicach (kopalnia „Józef”) oraz w lesie na Sadłowiźnie (odkrywkowa kopalnia „Stefania”).Nazwa tej ostatniej pochodziła od Stefanii Illińskiej, teściowej ówczesnego właściciela dóbr ostrowieckich hrabiego Zygmunta Wielopolskiego, który wszedł w ich posiadania po małżeństwie z córką zamożnego żydowskiego przedsiębiorcy i bankiera - Marią Laską, która wniosła je jako wiano.
Tradycje górnicze w Ostrowcu są jednak znacznie starsze. W pobliżu Jędrzejowic rudę żelaza wydobywano już około 1725 roku, przechowywano ją w Częstocicach, skąd następnie surowiec przewożono do kuźnicy wybudowanej przez marszałka wielkiego litewskiego Pawła Karola Sanguszkę na podostrowieckiej wtedy Kuźni, gdzie poddawano go rozdrabnianiu i dalszej obróbce. Wyposażenie osiemnastowiecznej kuźnicy ostrowieckiej (wymiennie zwanej częstocicką) stanowiły najprawdopodobniej dwie dymarki zaopatrzone w miechy poruszane kołem wodnym oraz tak samo zasilany młot. Dymarki opalano węglem drzewnym wypalanym m.in. w Kurzaczach i Lemierzach (stąd nazwy tych miejscowości).
Gdy w 1818 r. weteran powstania kościuszkowskiego i wojen napoleońskich major Jerzy Dobrzański wszedł w posiadanie dóbr ostrowieckich, od razu wydał polecenie przeprowadzenia badań geologicznych występujących w okolicy złóż rud żelaza i węgla brunatnego, odkrytego przez miejscową ludność w wąwozach koło Szewny. Próby jego eksploatacji sprawiły, że Jerzy Dobrzański zyskał przydomek „Węglarz”. Do tych tradycji bez szczególnego powodzenia wrócili austriaccy okupanci podczas pierwszej wojny światowej.
(źródło: MCK w Ostrowcu na podst. oprac. Norberta Zięby)
Tradycje górnicze w Ostrowcu są jednak znacznie starsze. W pobliżu Jędrzejowic rudę żelaza wydobywano już około 1725 roku, przechowywano ją w Częstocicach, skąd następnie surowiec przewożono do kuźnicy wybudowanej przez marszałka wielkiego litewskiego Pawła Karola Sanguszkę na podostrowieckiej wtedy Kuźni, gdzie poddawano go rozdrabnianiu i dalszej obróbce. Wyposażenie osiemnastowiecznej kuźnicy ostrowieckiej (wymiennie zwanej częstocicką) stanowiły najprawdopodobniej dwie dymarki zaopatrzone w miechy poruszane kołem wodnym oraz tak samo zasilany młot. Dymarki opalano węglem drzewnym wypalanym m.in. w Kurzaczach i Lemierzach (stąd nazwy tych miejscowości).
Gdy w 1818 r. weteran powstania kościuszkowskiego i wojen napoleońskich major Jerzy Dobrzański wszedł w posiadanie dóbr ostrowieckich, od razu wydał polecenie przeprowadzenia badań geologicznych występujących w okolicy złóż rud żelaza i węgla brunatnego, odkrytego przez miejscową ludność w wąwozach koło Szewny. Próby jego eksploatacji sprawiły, że Jerzy Dobrzański zyskał przydomek „Węglarz”. Do tych tradycji bez szczególnego powodzenia wrócili austriaccy okupanci podczas pierwszej wojny światowej.
(źródło: MCK w Ostrowcu na podst. oprac. Norberta Zięby)
