W najbliższą niedzielę Patrycja Konieczna przybliży filmy i aktorów dwudziestolecia międzywojennego. Opowie o zapomnianych artystach, produkcjach i kulisach ówczesnego przemysłu rozrywkowo-filmowego.
To w czasach II RP rodziły się pierwsze gwiazdy i pojawiło się pojęcie masowej popularności.
Raczkująca wówczas kinematografia zawładnęła wyobraźnią naszych pradziadków. Film stał się bardzo ważną częścią kultury odradzającej się Polski i spoiwem integrującym nowo odzyskaną ojczyznę.
Wstęp na spotkanie jest bezpłatny.
W czasach II RP sztuka kinematografii rozwijała się w szybkim tempie. W okresie kina niemego sukcesy komercyjne odniosły na przykład: powstały w rocznicę bitwy warszawskiej Cud nad Wisłą (1921) Ryszarda Bolesławskiego, melodramaty Iwonka (1925) Emila Chaberskiego i Trędowata (1926) Edwarda Puchalskiego, filmy Mogiła nieznanego żołnierza (1927) i Pan Tadeusz (1928) Ryszarda Ordyńskiego oraz ekspresjonistyczny Mocny człowiek (1929) Henryka Szary. Jeden z bardziej widowiskowych polskich filmów wojennych – wykorzystująca zdjęcia lotnicze Gwiaździsta eskadra (1929) Leonarda Buczkowskiego o wojnie polsko-bolszewickiej – uchodzi za zaginiony.
Lata 30. XX wieku zdominował nowy wynalazek – kino dźwiękowe. Pierwszym polskim filmem dźwiękowym z nagranymi dialogami była Moralność pani Dulskiej (1930) Bolesława Newolina. Niestety jakkolwiek udźwiękowienie tej produkcji, utrwalone na płytach gramofonowych, nie zachowało się do dzisiejszych czasów. Komedia Każdemu wolno kochać (1933) Mieczysława Krawicza i Janusza Warneckiego była już bezpośrednio udźwiękowiona.
Na początku lat 30. XX wieku dominowały ekranizacje literatury. Spośród ich twórców najbardziej pod względem artystycznym wyróżniał się Józef Lejtes, autor dzieła historycznego Młody las (1934), które jako pierwszy film polski otrzymało nagrodę na festiwalu międzynarodowym (w Moskwie). Lejtes nakręcił również Dziewczęta z Nowolipek (1937) oraz Granicę (1938).
Oprócz Lejtesa, warto wspomnieć jeszcze na przykład Juliusza Gardana (autora komedii Czy Lucyna to dziewczyna?, 1934), Leonarda Buczkowskiego (Wierna rzeka, 1936) oraz Michała Waszyńskiego (Znachor, 1937).
W tamtym okresie powstawały również filmy w języku jidysz. Za najwybitniejszy z nich uznawany jest Dybuk (1937) Michała Waszyńskiego. Popularnością cieszyły się również filmy Józefa Greena (Judeł gra na skrzypcach, 1936).
Na schyłek dwudziestolecia międzywojennego przypada pojawienie się filmu barwnego. Autorstwo pierwszych filmów polskich zrealizowanych w kolorze – Piękna Księstwa Łowickiego (1937) i Wesela księżackiego w Złakowie Borowym (1938) przypisuje się inżynierowi Tadeuszowi Jankowskiemu.
W czasach II Rzeczypospolitej do rzadkości należały awangardowe, eksperymentalne filmy artystyczne. Ich tworzeniem zajmowali się małżeństwo Stefan i Franciszka Themersonowie oraz lewicowi reżyserzy należący do Stowarzyszenia Miłośników Filmu Artystycznego „Start” (Wanda Jakubowska, Aleksander Ford, Eugeniusz Cękalski i inni). Dorobek awangardzistów w większości nie zachował się do czasów współczesnych.
_______
Źródła: Muzeum Narodowe w Kielcach | Jerzy Toeplitz (red.), Historia filmu polskiego. T. 1: 1895–1929 | Tadeusz Lubelski, Historia kina polskiego 1895–2014, Kraków 2015.
